Sağlık bilgisi ve ilk yardım besyo pdf

 İLKYARDIM NEDİR?

            Herhangi bir kaza ya da yaşamı tehlikeye düşüren bir durumda, sağlık görevlilerinin tıbbi yardımı sağlanıncaya kadar, hayatın kurtarılması yada DURUMUN DAHA KÖTÜYE GİTMESİNİ önleyebilmek amacıyla, OLAY YERİNDE, tıbbi araç gereç aranmaksızın, MEVCUT ARAÇ VE GEREKÇELERLE yapılan İLAÇSIZ uygulamalardır. 

 ACİL YARDIM NEDİR?               

             Hasta ve yaralılara acil tedavi ünitelerinde doktor ve sağlık personeli tarafından yapılan tıbbi müdahalelerdir.

İLKYARDIM İLE ACİL YARDIM ARASINDAKİ FARKLAR                    

ACİL YARDIM;

            Sağlık personeli tarafından acil tedavi ünitelerinde yapılan müdahale olmasına karşın,                   

İLKYARDIM;

            Bu konuda eğitim almış herkesin, olay yerinde bulabildiği malzemeleri kullanarak, sağlık ekibi gelinceye kadar, yaptığı hayat kurtarıcı müdahalelerdir.                                        

İLKYARDIMIN ÖNCELİKLİ AMAÇLARI NELERDİR?

ØYaşamsal fonksiyonların sürdürülmesini sağlamak,

ØHasta / yaralının durumunun kötüleşmesini engellemek,

Øİyileştirmeyi kolaylaştırmak.

İLKYARDIMIN TEMEL UYGULAMALARI NELERDİR?

            1) KORUMA: 

           Olay yerinde olası tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluşturmaktır.

            2) BİLDİRME

           En hızlı şekilde gerekli yardım kuruluşlarına haber verilmesidir.

112’YE NE SÖYLEMELİYİZ ?

©Kesin yer ve adres,

©Kim, hangi numaradan arıyor?

©Olayın tanımı,

©Hasta / yaralı sayısı,

©Hasta / yaralıların durumu,

©Nasıl bir yardım aldıkları?  Açıklanmalıdır.

          3) KURTARMA

        Olay yerinde hasta yaralılara müdahale; hızlı ancak sakin ve bilinçli bir şekilde yapılmalıdır!

           
İLKYARDIMCININ MÜDAHALEDE YAPMASI GEREKENLER

ØH / y’ların durumunu değerlendirme ( A-B ),

ØH / y’ların korku ve endişelerini gidermek,

ØH / y’lara müdahalede yardımcı olacak kişileri organize etmek,

ØH / y’nın durumunun ağırlaşmasını engellemek için gerekli müdahalede bulunmak,

ØKanama, kırık, çıkık ve burkulma vb. durumlarda yerinde müdahale etmek.

ØH / y’nın yarasını görmesine izin vermemek,

ØH / y’ları hareket ettirmeden müdahale yapmak,

ØH / y’lıların en uygun yöntemlerle en yakın sağlık kuruluşuna sevkini sağlamak ( 112 ),

ØAncak herhangi bir tehlike yok ise h / y’yı yerinden kımıldatmamalıdır.

İLKYARDIMCININ ÖZELLİKLERİ

o  İnsan vücudu ile ilgili bilgilere sahip olmalı,

o  Önce kendi can güvenliğini korumalı,

o  Sakin olmalı,

o  Kendine güvenmeli,

o  Eldeki olanakları değerlendirebilmeli,

o  Olayı anında ve doğru olarak haber vermeli   ( 112’yi aramak ),

o  Çevredeki kişilerinden yararlanabilmeli.

 İLKYARDIMCININ BAĞLI OLDUĞU AHLAKİ KURALLAR

o İlkyardım temel uygulamaları konusunda yeterli bilgi - beceri - tutuma sahip olmalıdır.

o En iyi düzeyde ilkyardım verebilmek için kendini sürekli formda tutmalıdır.

o Alkollü iken asla ilkyardım uygulamamalıdır.

o Olayda önceliklere göre ve kurallarına uygun olarak davranmalıdır.

o Kendi görev ve yetkilerinin dışına çıkmamalıdır.

o Kendisinin ve çevresinin güvenliğini sağlamalıdır.

o Çok sayıda h / y varsa, öncelikler dışında herhangi bir ayırım yapmamalıdır.

o H / y’lara ve çevreye güven ve huzur duygusu vermelidir.

o H / y’yı izlemeli ve yalnız bırakmamalıdır.

o Uzman bir yetkili h / y’nın yaşamını yitirmiş olduğunu bildirinceye kadar h / y’yı kayıp

   olarak görmemelidir.

o H / y’nın kendisine emanet ettiği eşyalardan sorumlu olmalıdır.

o Hizmeti karşılığında asla maddi bir karşılık almamalıdır.

İNSAN VÜCUDU İLE İLGİLİ BİLİNMESİ GEREKENLER

İnsan Vücudunu Oluşturan Yapılar

VÜCUDUN ESAS YAPI TAŞI “HÜCRE”DİR.

 BENZER HÜCRELER BİRLEŞEREK  “DOKU”LARI,

 DOKULAR BİRLEŞEREK  “ORGAN”LARI,

 ORGANLAR BİRLEŞEREK  “SİSTEMLERİ” OLUŞTURURLAR.

DOLAŞIM SİSTEMİ GÖREVİ:

             Vücudun ihtiyacı olan oksijeni, besini, hormonları, pıhtılaşma elemanlarını, koruyucu elemanları hücrelere taşır.

 ÜÇ YAPIDAN OLUŞUR:

nKALP

nDAMARLAR

nKAN

            KALP

            Toplardamarlardaki kirli kanı temizlenmek için akciğerlere, temiz kanı ise dokuları beslemek üzere atardamarlar aracılığıyla vücuda pompalar.

           DAMARLAR

          ÜÇ TİP DAMAR VARDIR.

lATARDAMAR: Temiz kanı vücuda dağıtır. Buradaki kan açık, parlak renklidir.

lTOPLARDAMAR: Kirli kanı vücuttan toplar. Kan kirli, olduğu için koyu renklidir.

lKILCALDAMAR: Atardamar ile toplardamarın birbirine bağlantısını sağlar.

  İnsan vücudunda ortalama 4 – 5 litre kan bulunmaktadır.

NABIZ: Kanın atardamara yaptığı basınçtır.

Yetişkin bir insanın nabzı;   

            60 - 100 kez / dk’dır.

Çocuk ve bebek nabzı ise;

          100 - 120 kez / dk’dır.

 SOLUNUM SİSTEMİ

           Vücudun ihtiyacı olan oksijeni alıp, zararlı karbondioksiti (CO²) dışarı atar.

           İki bölümden oluşur:

Yetişkin bir insanın solunum sayısı   12 - 20   kez / dk’dır.

Çocuk ve bebeğin solunumu ise  20 - 25 kez / dk’dır.

 SİNİR SİSTEMİ

           Bu sistem algılama, anlama hareketlerin uyumu, solunum ve kalbin çalışmasını kontrol eder.

           Beyin, beyincik, omurilik soğanından oluşur.

 BU  SİSTEME  ZARAR  GELİRSE  FELÇ VEYA  ÖLÜM  GERÇEKLEŞEBİLİR!!!

HAREKET SİSTEMİ

               Vücudun dengede kalmasını  ve hareket etmesini sağlar.

HAREKET SİSTEMİ;

    — KEMİKLER,

    — EKLEMLER VE

    — KASLARDAN OLUŞUR.

YAŞAM BULGULARI

1. A.    BİLİNÇ DURUMU

Normal bir kişi kendisine yöneltilen bütün uyarılara tepki verir.

BİLİNÇ DÜZEYİ:

ØBİLİNÇ YERİNDE: Tüm uyarılara tepki verir.

ØDERECE 1: Bilinç kapalı, yalnızca gürültülere ve sözlü uyarılara cevap verir.

ØDERECE 2: Ağrılı uyaranlara tepki var, sözlü ve gürültülü uyaranlara tepki yok.

ØDERECE 3: Tüm uyarılara kapalı, hem sözlü hem de ağrılı uyaranlara tepki yok.

1. B.     SOLUNUMUN DEĞERLENDİRİLMESİ:

Solunum sıklığına,

Solunum ritmine,

Solunum derinliğine bakılır.

1. C.    NABZI DEĞERLENDİRİRKEN;

            ( 2. Değerlendirme yapılırken )

nNabzın ritmine,

nNabzın gücüne, 

nNabzın sayısına bakılır.

1. D.    VÜCUT ISISI:

Normalde koltuk altından ölçülmelidir.

nYetişkin bir insanın vücut sıcaklığı 36,5 C°’dir.

nBebeklerin ise 37,5 C° olabilir.

nYetişkinlerde 39,5 C° de havale görülebilir.

n41 - 42 C° de hayati tehlike başlar.

n34,5 C° ve altındaki durumlarda da hayati tehlike görülür.

HASTA YARALI VE OLAY YERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

OLAY YERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİNİN AMACI

qTekrar kaza olması riskini ortadan kaldırmak,

qOlay yerindeki hasta / yaralıların sayısı ve türlerini belirlemek için yapılır.

OLAY YERİ DEĞERLENDİRİLİRKEN YAPILMASI GEREKENLER

vKazaya uğrayan araç mümkünse güvenli bir alana alınmalıdır.

vOlay yeri görünebilir biçimde işaretlenmelidir.

vMeraklı kişiler olay yerinden uzaklaştırılmalıdır.

vKazaya uğrayan aracın kontak anahtarı kapatılmalıdır.

vSigara içilmemelidir ve içilmesine izin verilmemelidir.

vGaz varlığı söz konusu ise; zehirlenmelerin önlenmesi için gerekli önlemler alınmalıdır.

vGaz tüpünün vanası kapatılmalıdır.

vOrtam havalandırılmalıdır.

v Kıvılcım oluşturacak ışıklandırma veya çağrı araçlarını kullanımına izin verilmemelidir.

vH / y’lar yerlerinden kımıldatılmamalıdır.

vH / y’lar yaşam bulguları yönünden değerlendirilmelidir.

HASTA / YARALININ DEĞERLENDİRİLMESİ

ÖNCELİK SIRASININ BELİRLENMESİ

1.DERECEDE ÖNCELİĞİ OLAN H / Y’LAR  ( AĞIR )

ØBilinci kapalı olanlar,

ØSoluk alıp – veremeyenler,

ØŞiddetli kanaması olanlar,

ØAğır yanığı olanlar.

 2.DERECEDE ÖNCELİĞİ OLAN H / Y’LAR  ( ORTA )

ØOrta derecede kanaması olanlar,

ØOrta derecede yanık.

 3.DERECEDE ÖNCELİĞİ OLAN H / Y’LAR  (HAFİF)

ØKırık, kanama,

ØBurkulma, çıkık,

ØHafif yanık, sıyrık.

ÖNCE GÜVENLİĞİ UNUTMA!!!

 H / Y’ NIN BİLİNCİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ:

 Yetişkin ve çocuklarda bilinç kontrolü;

Omuzlarından dokunarak ve seslenerek,

 Bebeklerde bilinç kontrolü;

Bebeğin ayak tabanına vurulması ile yapılır.

 BİLİNCİ YERİNDE DEĞİLSE: 112 ARANIR

H / Y’ NIN BİRİNCİ DEĞERLENDİRMESİ YAPILIR.

A. (AIRWAY) SOLUNUM YOLU AÇIKLIĞININ SAĞLANMASI,

B. (BREATHING) SOLUNUMUN KONTROLÜ VE SAĞLANMASI,

C. (CIRCULATION) DOLAŞIMIN SAĞLANMASI

   ( DIŞ KALP BASISI UYGULANMASI ).

 A)SOLUNUM YOLU AÇIKLIĞININ SAĞLANMASI

       Yetişkin ve çocuklarda;

Ağıza kör dalış yapılarak ağız içindeki yabancı maddeler temizlenir.

        Bebeklerde;

Cisim görülüyorsa iki parmakla alınır ( Kör dalış yapılmaz ) .

 HASTA /YARALININ BİRİNCİ DEĞERLENDİRMESİ

         Kör dalıştan sonra bir el alına, diğer elin üç parmağı da çeneye konulur. Baş- Çene Pozisyonu verilerek dil kökünün geriye gitmesi engellenir. Solunum yolu açıklığı sağlanır.

 B) SOLUNUMUN KONTROLÜ VE DEĞERLENDİRİLMESİ:

İlkyardımcı başını h / y’nın göğsüne bakacak şekilde çevirir ve yüzünü h / y’nın yüzüne yaklaştırarak 5 saniye süreyle solunumu dinlemeye ve hissetmeye çalışır.

Buna BAK - DİNLE – HİSSET yöntemi denir.

BİRİNCİ DEĞERLENDİRME SONUCUNDA;

 n EĞER BİLİNCİ KAPALI  VE

n SOLUNUM YOK İSE;

            >>>>>>  H / Y’YA TEMEL YAŞAM DESTEĞİ SAĞLANIR.

Birinci değerlendirme sonucunda;                      

n Bilinç kapalı  fakat                  

n Solunum varsa

            >>>>>>  h / y’ ya Koma Pozisyonu verilir ve diğer h / y’lar incelenir.

 EĞER BİLİNCİ VARSA:

 n İKİNCİ DEĞERLENDİRME YAPILIR.

Bu genel kontrol amaçlıdır ve dikkatle yapılması gerekir.

 HASTA/YARALININ İKİNCİ DEĞERLENDİRMESİ

 GÖRÜŞEREK BİLGİ EDİNME:

nKendini tanıtma,

nH / y’nın ismini öğrenme ve adıyla hitap etme,

nH / y’nın endişelerini giderme, hoşgörülü ve nazik davranarak güvenini sağlama,

nOlayın mahiyetini sorma,

nKişisel özgeçmişlerini alma,

            Ne yedikleri ve ne zaman yedikleri, kullandığı ilaçlar ve alerjisi olup olmadığını sorarak kaydetme.

 BAŞTAN AŞAĞI MUAYENE YAPILIR

nBilinç düzeyi, anlama, algılama vb.

nSolunum sayısı, ritmi, derinliği,

nNabız sayısı, ritmi, gücü,

nVücut ısısı, nemlilik, renk kontrol edilir.

 BAŞ MUAYENESİ

ØSaç, saçlı deri, baş ve yüzde yaralanma morluk vb... var mı?

ØKulak ve / veya burundan sıvı, kan geliyor mu?

ØAğız içinde yabancı madde olup olmadığı kontrol edilir.

 BOYUN MUAYENESİ

n Ağrı

n Hassasiyet

n Şişlik

n Şekil bozukluğu araştırılır.

        Aksi ispat edilinceye kadar boynun zedelendiğinden şüphelenilmelidir !!!

        AĞRI VARSA İŞLEM HEMEN DURDURULUR.

 GÖĞÜS KAFESİ MUAYENESİ

n Saplanmış cisim, açık yara, şekil bozukluğu, morarma, kanama var mı?

n Göğüs kafesi genişlemesi normal mi?

n Bel boşluğundan yararlanılarak sırt kısmı da ellerle kontrol edilir.

 BEL MUAYENESİ

FSaplanmış cisim, açık yara, şekil bozukluğu, morarma, kanama var mı?

F Eğer karın kısmı sert ve gerginse iç kanama olabilir.

FDaha sonra elleri aşağıya kaydırarak kalça kısmı kontrol edilir.

 KOL VE BACAKLARIN MUAYENESİ

♣  Kuvvet - his kaybı, ağrı, şişlik, şekil bozukluğu var mı?

♣  Nabız noktalarından nabız alınıyor mu?

♣  En son olarak h/y’nın elimizi sıkmasını isteyerek hareket kaybı olup olmadığına bakarız.

KANAMA NEDİR?

             Damar bütünlüğünün bozulması sonucu kanın damar dışına (vücut içine veya dışına doğru) çıkmasına kanamadenir.

KANAMANIN CİDDİYETİ

6 Kanamanın hızına,

6 Vücutta kanın aktığı bölgeye,

6 Kanama miktarına ,

6 Kişinin fiziksel durumu ve yaşına       BAĞLIDIR.

KANAMA ÇEŞİTLERİ

OLUŞTUĞU BÖLGEYE GÖRE:

 ØDış kanamalar

Øİç kanamalar

ØDoğal deliklerden olan kanamalar: Kulak, burun, ağız, anüs ve üreme organlarından olan kanamalar.

 DIŞ KANAMA ÇEŞİTLERİ

n Atardamar kanaması: Kalp atışına uyumlu şekilde kesik kesik akar ve açık renklidir.

 n Toplardamar kanaması: Koyu renkli, devamlı akar.

 n Kılcaldamar kanaması: Kanama yavaş ve sızıntı şeklindedir. Küçük kabarcıklar görülebilir.

 DIŞ KANAMALARDA İLKYARDIM

            AMAÇ: Kanamayı kısa zamanda kontrol altına almak ve yarayı temiz tutmaktır!

 n Yara üzerine direk baskı yapılır,

n Kanama durmazsa ikinci bir bez konarak basınç arttırılır,

n Gerekirse bandaj ile sarılarak kanlanmış bezler kaldırılmadan basınç arttırılır,

n Kanayan bölgeye en yakın basınç noktasına bası uygulanır,

n Kanayan bölge yukarı kaldırılır,

n Kanama kol veya bacaklardaysa ve kırık şüphesi yoksa, kanama bölgesini kalp hizasından yukarıda tutulur,

n Şok pozisyonu verilir,

Sık sık yaşam bulguları kontrol edilir ( 2-3 dk. arayla ).

 TURNİKE UYGULAMASI            

q Turnike uygulaması sonucu doku harabiyeti ve istenmeyen etkiler meydana gelmesi nedeniyle, günümüzde turnike UYGULANMAMAKTADIR.

q Ancak bazı özel durumlarda turnikeye izin verilir.

TURNİKE HANGİ DURUMLARDA UYGULANIR?   

q UZUV KOPMASI varsa ve kanama yerine en yakın atardamara baskı uygulaması yetersiz kalmışsa,

q Yaralının güç koşullarda uzaktaki sağlık kuruluşuna taşınması gerekiyorsa,

q Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa, turnike uygulanır.

 TURNİKE UYGULAMASI

n Turnike kanayan yer ile kalp arasındaki bir yere ve daima tek kemik bulunan bölgeye   (üst kol ve üst bacaklar) uygulanır.

n Turnike için tel, lastik, ip gibi kesici malzemeler kullanılmaz.

n Turnike uygulaması daima görülecek şekilde açık bırakılır.

n Turnike uygulanmış kişinin üzerine ya bir not bırakılır ya da alnına T harfi yazılır.

n Baskı noktasına bir elle baskı uygulamaya devam edilir.

n Kanayan yerin üzerindeki bir bölgeye üçgen sargı yarı uzunluğunda katlanarak uzuv etrafına sarılır.

n Bir ucu halkadan geçirip çekilerek sargının iki ucu bir araya getirilir.

n Baskı noktasında basıncı kaldırarak kanamayı tamamen durduracak yeterlikte sıkı bir düğüm atılır.

n Düğüm atıldıktan sonra sargı üzerine bir kalem, tahta parçası vb. sert bir cisim yerleştirilir.

n Sargı, kullanılan sert cisim üzerinden bir kere daha düğümlenir.

n Daha sonra sert cisim çevrilmek suretiyle kanama duruncaya kadar sıkıştırılır.

n Kanama durunca sert cisim sargı ile sabitlenir.

n Turnike 15 – 20 dk. aralıklarla gevşetilir, sonra tekrar sıkılır.

q Kopan uzuv ise; su geçirmeyen temiz bir plastik torba içine konulur.

q Daha sonra bu torba, içinde buz  ( veya soğuk su ) olan ikinci bir torba içine konulur.

q Torba temiz bir bez ile sarılır.

X Asla kopuk uzuv ile buz aynı torbaya  konulmaz.

q Torbanın üzerine h / y’ nın adı - soyadı ve uzvun bulunduğu saat yazılır.

q Uzuv ile  h/y  aynı araçla hastaneye gönderilir.

 İÇ KANAMA NEDENLERİ

!   Şiddetli travma,

!   Darbe,

!   Kırık,

!   Silahla yaralanma sonucu;

İÇ KANAMALARDA İLKYARDIM

q H / y’nın bilinci ve AB’ si değerlendirilir.

q Üzeri örtülerek ayakları 30 cm. kaldırılır.

q Asla ağızdan yiyecek içecek VERİLMEZ.

q Kapalı kırık varsa, kan damarlarının yaralanmasını önlemek ve bir iç kanamaya sebep olmamak için h / y nın hareketsiz kalması sağlanır.

q Hasta / yaralının Şok Pozisyonunda, yaşamsal değişimleri izlenir.

q 112 aranarak tıbbi yardım istenir.

DOĞAL DELİKLERDEN OLAN KANAMALARDA İLKYARDIM

 Burun Kanamasında İlkyardım: 

èHasta / yaralı sakinleştirilir.

èOturtulur.

èBaşı hafifçe öne eğilir.

èBurun kanatları 5 dk. süreyle sıkılır.

èEğer kanama durmuyorsa doktora gitmesi sağlanır.

 Kulak  Kanamasında İlkyardım: 

ØHafifse temiz bir bezle temizlenir.

ØCiddi ise;

ØKulak tıkanmadan gazlı bezle kapatılır.

ØH / y’ nın hareketsiz olarak, kanayan kulak üzerine yan yatması sağlanır.

ØTıbbi yardım sağlanır.

 Unutulmamalıdır ki, kulak kanaması olası bir beyin kanamasının habercisi olabilir.

 TEMEL YAŞAM DESTEĞİ

 SOLUNUM DURMASI:

             Solunum hareketinin durması nedeniyle vücudun gerekli olan oksijenden yoksun kalmasıdır.

 KALP DURMASI:

             Bilinci kapalı kişide büyük atardamarlardan nabız alınmamasıdır.

            Kalp durmasına 5 - 6 dakika içinde müdahale edilmez ise oksijenlenmesi bozulacağı için beyin hasarı oluşur.

BAŞ - ÇENE POZİSYONU NASIL VERİLİR?

ØBir el alına konur, diğer el çenede olacak şekilde çene geriye itilir.

           Eğer çenede sorun varsa;

         Üçlü manevra tekniği uygulanabilir.  

 İlkyardımcı kendini korumak için :

İnce bir tülbent, gazlı bez vb. kullanmalıdır.

ØOlay yeri değerlendirilir.

ØBilinci kontrol edilir.

Ø112 aranır.

ØBaş - boyun ekseni korunarak, sert zemine alınır.

ØSıkan giysiler gevşetilir. (kravat, kemer vb.)

ØAğız içi kontrol edilerek varsa yabancı cisim çıkarılır. (Kör dalış yapılır)

ØBaş - Çene Pozisyonu verilir.

       (Çene kemiği yere 90 derece olacak şekilde)

•H / y’nın solunum yolu açıldıktan sonra, solunum Bak, Dinle, Hisset yöntemi ile 5 sn. değerlendirilir.

•Solunumu yoksa, h / y nın burnu baş ve işaret parmaklarıyla sıkılır.

•Derin bir nefes alınarak (700 - 1000 ml ve her biri bir saniyenin üzerinde)  hastanın ağzından iki kez solunum verilir.

•Solunumun geri gelip - gelmediği gözlenir.

lKalp basısı uygulamak için göğüs kemiğini ortalayarak (göğüs kemiğinin üst ve alt ucunun ortası) göğüsün merkezi tespit edilir.

lBir elin topuğu göğüsün merkezine yerleştirilir.

lDiğer el bu el üzerine yerleştirilir.

lHer iki el parmakları birbirine geçirilir.

lParmakları göğüs kafesi ile temas ettirmeden, dirsekleri bükmeden, göğüs kemiği üzerine vücuda dik olacak şekilde tutulur.

•Göğüs kemiği 4 - 5 cm. aşağı inecek şekilde  (yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü kadar) bası uygulanır, bu işlem dakikada 100 kez olacak şekilde yapılır.

•Hasta / yaralıya 30 kalp basısından sonra 2 solunum verilir. (30:2).

•Temel yaşam desteğine h / y’ nın yaşamsal refleksleri veya tıbbi yardım gelene kadar kesintisiz devam edilir.

  NOT: Suda boğulmalarda; eğer ilkyardımcı yalnız ise 30 kalp basısı ve 2 solunum (30:2) uygulamasının 5 tur tekrarından sonra 112 yi arama

  ÇOCUKLARDA DIŞ KALP BASISI (MASAJI) VE YAPAY SOLUNUM?

Olay yeri değerlendirilir.

•Bilinci kontrol edilir.

•112 aranır (İlkyardımcı yalnız ise 30:2 göğüs basısını 5 tur uyguladıktan sonra 112 aranır).

•Baş – boyun – gövde ekseni korunarak, sert zemine alınır.

•Sıkan giysiler gevşetilir.

•Ağız içi kontrol edilir (kör  dalış) varsa yabancı cisim çıkarılır.

•Baş - Çene Pozisyonu verilir.

•Bak - Dinle - Hisset yöntemi ile 5 sn. solunum kontrol edilir.

•Solunum yoksa 2 kurtarıcı nefes verilir, havanın geriye çıkıp çıkmadığı kontrol edilir.

•Kalp basısı uygulamak için göğüs kemiği ortalanarak (göğüs kemiğinin üst ve alt ucunun ortası) göğüs merkezi tespit edilir.

nBir elin topuğu göğüsün merkezine yerleştirilir.

nParmaklar göğüs kafesi ile temas ettirilmeden, dirseği bükmeden, göğüs kemiği üzerinde vücuda dik olacak şekilde tutulur.

nGöğüs kemiği 2,5 - 5 cm aşağı inecek şekilde (yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin  1/3’ ü kadar) bası uygulanır (dakikada 100 kez).

•Hasta / yaralı çocuğa 30 kalp basısından sonra 2 solunum yaptırılır (30:2).

•Temel yaşam desteğine çocuğun yaşamsal refleksleri veya tıbbi yardım gelene kadar kesintisiz devam edilir.

 BEBEKLERDE DIŞ KALP BASISI (MASAJI) VE YAPAY SOLUNUM NASIL YAPILIR?

• Olay yeri güvenliği alınmalıdır.

• Bilincine topuklarına hafifçe vurarak bakılır.

• Eğer bilinci yoksa 112 aranır. (İlkyardımcı yalnız ise 30:2 göğüs basısını 5 tur uyguladıktan sonra 112 aranır).

•Sert zemine alınır, sıkan giysileri gevşetilir.

• Ağzının içine bakılır, cisim varsa alınır.               (kör dalış yapılmaz)

• Baş - Çene Pozisyonu verilir.

•Bak - Dinle - Hisset yöntemi ile solunumu  5 sn. kontrol edilir.

•Eğer solunumu yok ise; ağız dolusu nefes alarak bebeğin ağız ve burnunu birlikte ağza  alacak şekilde beş kurtarıcı  nefes verilir ve havanın geriye çıkıp çıkmadığı kontrol edilir.

•Bebeklerde dış kalp bası bölgesini bulmak için;

•Bası uygulanacak elin işaret ve baş parmağı ile meme başları bulunur.

•Diğer elin işaret parmağı ile meme başları hizasında bir çizgi oluşturulur.

•Bası uygulanacak el kaldırılır ve belirlenen çizginin orta kısmına (iki meme başının altındaki hattın ortası göğüs merkezini oluşturur) iki parmakla bası uygulanır.

•Göğüs 1 - 1,5 cm aşağı inecek şekilde (yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü kadar) bası uygulanır.         

•Dış kalp basısı dakikada 100 kez olacak şekilde yapılır.

•Bebeğe 30 kalp basısından sonra 2 nefes verilir. (30:2)

•Temel yaşam desteğine çocuğun yaşamsal refleksleri veya tıbbi yardım gelene kadar kesintisiz devam edilir.

 SOLUNUM YOLU TIKANMASINDA İLKYARDIM

 SOLUNUM YOLU TIKANIKLIĞI  NEDİR?

             Solunum yolunun, solunumu gerçekleştirmesi için gerekli havanın geçmesine engel olacak şekilde tıkanmasıdır.

 SOLUNUM YOLU TIKANIKLIĞI

             TIKANMA ÇEŞİTLERİ;

             Az da olsa, bir miktar hava geçişinin olduğu duruma kısmi tıkanma,

             Hava girişinin tamamen engellendiği duruma ise  tam tıkanma denir.

 KISMİ TIKANMA BELİRTİLERİ

nÖKSÜRÜR,

nNEFES ALABİLİR,

nKONUŞABİLİR,

             YAPILACAK İLKYARDIM:

          “ DOKUNULMAZ, ÖKSÜRMEYE TEŞVİK  EDİLİR”

 TAM TIKANMA BELİRTİLERİ

nNEFES ALAMAZ!

nACI ÇEKER, ELLERİNİ BOYNUNA GÖTÜRÜR!

nKONUŞAMAZ!

nRENGİ MORARMIŞTIR!

  İLKYARDIM:

 “HEİMLİCH MANEVRASI YAPILIR”

 HEİMLİCH MANEVRASI  (YETİŞKİN - ÇOCUK)

 Ø Hasta ayakta ya da oturur pozisyonda olabilir.

Ø Bilinci ve AB’ si kontrol edilir.

Ø Hasta ayakta ya da oturur pozisyonda olabilir. 

Ø Bilinci ve AB’ si kontrol edilir.

Ø Çıkmadıysa, arkadan sarılarak gövdesi kavranır.

Ø Bir el yumruk yapılarak, baş parmak çıkıntısı midenin üst kısmına, göğüs kemiği altına gelecek şekilde konur. Diğer el ile yumruk yapılan el kavranır.

Ø Kuvvetle arkaya ve yukarı doğru bastırılır.

Ø Bu hareket 5 - 7 kez yabancı cisim çıkıncaya kadar tekrarlanılır.

 Eğer cisim çıkmaz ve bilincini kaybederse;           

v Tıbbi yardım istenir.  ( 112 )

v Hemen Temel Yaşam Desteği uygulanır.

HEİMLİCH MANEVRASI(BEBEKLERDE)

Ø Hastanın AB’ si değerlendirilir,

Ø Bebek ilkyardımcının bir kolu üzerinde ters olarak yatırılır,

Ø Baş ve diğer parmaklarla boynundan sıkıca tutularak öne doğru eğilir,

Ø Başı gergin ve gövdesinden aşağıda bir pozisyonda tutulur.

Ø Çıkmadıysa başı gövdesinden aşağıda olacak şekilde tutulur.

Ø 5 kez iki parmakla göğüs kemiğinin orta kısmına (kalp bası bölgesinin altı) bası uygulanır.

Ø Yabancı cisim çıkana kadar devam edilir.

Ø Tıbbi yardım istenir.   ( 112 )

       Eğer cisim çıkmadı ve hasta / yaralı bilincini kaybettiyse;

ØHemen 5 solunum verilir.

ØDaha sonra Temel Yaşam Desteğine geçilir.

 YARALANMALARDA İLKYARDIM

 YARA NEDİR?

       Bir travma sonucu deri yada mukoza bütünlüğünün bozulmasıdır.

       Aynı zamanda kan damarları, adale, sinir vb. yapılar etkilenebilir.

       Enfeksiyon riski artar.

 KAÇ ÇEŞİT YARA VARDIR?

 üKESİK YARALAR

üEZİKLİ YARALAR

üPARÇALI YARALAR

üDELİCİ YARALAR

üENFEKTE YARALAR

1 - KESİK YARALAR:    

üBıçak, çakı, cam vb. kesici aletlerle oluşur.

üBasit yaralardır.

üGenelde dış kanama gözlenir.

2 - EZİKLİ YARALAR:

üŞiddetli çarpma ile oluşur.

üYara kenarları eziktir.

üDoku zedelenmesi, hassasiyet vardır.

üFazla kanama olmaz.

3 - PARÇALI YARALAR:  

üÇekme etkisi ile oluşur,

üTüm dokular zarar görür.

4 - DELİCİ YARALAR:      

üSivri aletlerle oluşur,

üİçerideki doku ve organlarda zarar görebilir,

üTetanos tehlikesi vardır.

5 - ENFEKTE YARALAR:

üGecikmiş yaralar,

üAyrılmış yaralar,

üKirli ve derin yaralar,

üSilah yaraları,

üIsırma ve sokma ile oluşan yaralardır.

YARALARIN ORTAK BELİRTİLERİ

► AĞRI

► KANAMA

► YARA KENARLARININ ayrılması mutlaka görülür

YARALANMALARDA İLKYARDIM

♣Yaşam bulguları değerlendirilir,

♣Yara;

                          - OLUŞ ŞEKLİ

                          - SÜRESİ

                          - YABANCI CİSİM

                          - KANAMA      açısından değerlendirilir.

♣Kanama durdurulur.

♣Yaranın üzeri kapatılır.

♣Tıbbi yardım sağlanır.

♣Tetanos açısından uyarılır.

CİDDİ YARALANMALAR NELERDİR?

            - Kenarları 2 - 3 cm. den daha fazla ayrık olan,

            - Kanaması durdurulamayan,

            - Kas ve kemiğin göründüğü,

            - Delici aletlerle oluşan,

            - Yabancı cisim saplanmış olan,

            - İnsan ve hayvan ısırması ile oluşan yaralardır.

CİDDİ YARALANMALARDA İLKYARDIM

q Saplanan cisim çıkarılmaz,

q Kanama varsa durdurulur,

q Yara içi kurcalanmamalıdır,

q Yara temiz bir bezle örtülür,

q Yara üzerine bandaj uygulanır,

q 112 aranır.

DELİCİ GÖĞÜS YARALANMALARINDA  SORUNLAR?

n Yoğun ağrı,

n Solunum zorluğu,

n Morarma,

n Kan tükürme,

n Yarada nefes alıyor görüntüsü OLUŞUR!

 DELİCİ GÖĞÜS YARALANMALARINDA İLKYARDIM

 Bilinç kontrolü yapılır,

 Yaşam bulguları değerlendirilir,

 Yara, üzerine plastik poşet, naylon vb. sarılmış bir bezle kapatılır,

 Bir ucu açık bırakılır,

 Batan cisim varsa etrafı desteklenerek tespit edilir,

 Bilinç açık ise YARI OTURUR pozisyonda oturtulur,

 Ağızdan hiçbir şey verilmez,

 Şok önlemleri alınır,

 Yaşam bulguları sık sık kontrol edilir,

 Tıbbi yardım istenir.  (112)

 DELİCİ KARIN YARALANMALARINDA SORUNLAR

♦ Organlar zarar görür,

♦ İç ve dış kanamaya bağlı şok gelişebilir,

♦ Karın tahta gibi sert ve çok ağrılı ise DURUM CİDDİDİR,

♦ Bağırsaklar dışarı çıkabilir.

 DELİCİ KARIN YARALANMALARINDA İLKYARDIM

 Bilinç kontrolü yapılır,

 Yaşam bulguları kontrol edilir,

 Dışarı çıkan organlar içeri sokulmaz,

 Nemli temiz bir bez örtülür,

 Bilinç yerindeyse, kesik yönü dikkate alınarak; kesik vücudun enine ise bacaklar karına doğru bükülerek, kesik vücudun boyuna ise bacaklar düz uzatılmış bir şekilde sırtüstü pozisyonda yatırılır,

 Ağızdan hiçbir şey verilmez,

 Yaşam bulguları sık sık izlenir,

 Tıbbi yardım istenir. (112)

ISI DENGESİ BOZUKLUKLARI

YANIK:

            Herhangi bir ısıya maruz kalma sonucu oluşan doku bozulmasıdır.

YANIK ÇEŞİTLERİ:

n Fiziksel yanıklar:

q Isı ile oluşan yanıklar,

q Elektrik nedeniyle oluşan yanıklar,

q Işın ile oluşan yanıklar,

q Sürtünme ile oluşan yanıklar,

q Donma sonucu oluşan yanıklar.

 n Kimyasal yanıklar:

q Asit alkali madde ile oluşan yanıklar.

YANIĞIN CİDDİYETİNİ BELİRLEYEN FAKTÖRLER

n Derinlik

n Yaygınlık

n Bölge

n Enfeksiyon riski

n Yaş

n Solunum yoluyla görülen zarar

n Önceden var olan hastalıklar

YANIKLAR NASIL DERECELENDİRİLİR ?

1.Derece yanıklar:   

n Alt deride ve derinin yüzeyinde, kızarıklık  (pembe, kırmızı arası renk) şeklinde görülen doku hasarı vardır.

n Ağrı vericidir.

n Yanık bölgede ödem, hafif şişlik.

n Genelde 48 saatlik süreç içinde iyileşir.

2.Derece yanıklar:

§ Derinin 1. ve 2. tabakasını etkiler.

§ En bariz özelliği deride içi su dolu kabarcıklar (bül) oluşmasıdır.

§ Derinin kendini yenilemesiyle kendiliğinden iyileşir.

§ Çok ağrılıdır.

3.Derece yanıklar:   

q Derinin tüm tabakaları etkilenir.

q Kaslar, sinirler, damarlar üzerinde etkilidir.

q Beyaz kuru yaradan, siyah renge kadar aşamaları vardır.

q Ağrısızdır, çünkü bütün sinirler de zarar görmüştür.

Yanığın Vücutta Olumsuz Etkileri Nelerdir?

• Derinliğine, yaygınlığına ve oluştuğu bölgeye bağlı olarak, organ ve sistemlerde işleyiş bozukluğuna yol açar.

• Ağrı ve sıvı kaybına bağlı olarak şok meydana gelir.

• Hasta / yaralının kendi vücudunda bulunan mikrop ve toksinlerle enfeksiyon oluşur.

ISI İLE OLUŞAN YANIKTA İLKYARDIM

n Kişi hala yanıyorsa, paniğe engel olunur, koşması engellenir.

n H / y nın battaniye vb. ile üzeri kapatılır ve yuvarlanması sağlanır.

n AB’si değerlendirilir.

n En az 20 dakika, soğuk su altında tutulur.

n Ödem oluşabileceğinden yüzük, bilezik vb. çıkarılır.

n Giysiler çıkarılır.

n Deri sabunlu su ile dikkatle temizlenir.

n Su toplayan yerler patlatılmaz.

n Yanık bölgelere birlikte bandaj yapılmaz.

n Yanık üzeri temiz bezle örtülür, yanık üzerine  hiçbir madde sürülmez.

n Hasta / yaralı battaniye ile örtülür.

n Yanık geniş ve sağlık kurumu uzaksa, kusma yoksa, bilinci açıksa h / y’ ya ağızdan sıvı verilerek sıvı kaybı engellenir.

n (1 lt. su + 1 çay kaşığı karbonat + 1 çay kaşığı tuz)

n Tıbbi yardım istenir. (112)

 KİMYASAL YANIKLARDA İLKYARDIM

üDeriyle temas eden kimyasal maddenin en kısa sürede deriyle teması kesilmelidir.

üGiysiler çıkarılmalıdır.

üBölge bol, tazyiksiz suyla, en az 20-25 dk. yumuşakça yıkanmalıdır.

üDaha sonra h / y battaniye vb. ile örtülmelidir.

üTıbbi yardım sağlanmalıdır.

ELEKTRİK YANIKLARINDA  İLKYARDIM

üSoğukkanlı ve sakin olunmalıdır.

üH / y ya dokunmadan önce elektrik akımı kesilmelidir.

üAkımı kesme imkânı yoksa yalıtkan bir maddeyle kişinin elektrikle teması kesilmelidir.

üH / y’nın AB’ si değerlendirilmelidir.

üH / y kımıldatılmamalıdır.

üHasar gören bölge örtülmelidir.

üTıbbi yardım istenmelidir.

SICAK ÇARPMASI

      Belirtileri:

☼ Adale krampları,

☼ Güçsüzlük, yorgunluk,

☼ Baş dönmesi,

☼ Solgun fakat sıcak deri,

☼ Bol terleme,

☼ Hızlı nabız,

☼ Mide krampları, kusma, bulantı,

☼ Davranış bozukluğu,

☼ Bilinç kaybı, hayal görme.

SICAK ÇARPMASINDA İLKYARDIM

üHasta serin ve havadar bir yere alınır.

üGiysiler çıkarılır.

üSırt üstü yatırılarak, kol ve bacaklar yükseltilir.

üBulantı yoksa ve bilinci açıksa su ve tuz kaybını gidermek için su, tuz, karbonatla hazırlanan sıvı ya da soda içirilir.

DONMALAR

            Aşırı soğuk nedeni ile soğuğa maruz kalan bölgeye yeterince kan gitmemesi ve dokularda kanın pıhtılaşması ile dokuda hasar oluşmasıdır.

BİRİNCİ DERECE:

       En hafif şeklidir.

→Deride solukluk, soğukluk hissi

→Uyuşukluk, halsizlik

→Daha sonra kızarıklık ve karıncalanma hissi

İKİNCİ DERECE:

→Zarar gören bölgede gerginlik hissi,

→Ödem, şişkinlik, ağrı, içi su dolu kabarcıklar,

→Su toplanması iyileşirken, siyah   kabuklara dönüşür.

ÜÇÜNCÜ DERECE:

   Dokuların geriye dönülmez biçimde hasara uğramasıdır. Canlı ve sağlıklı deriden kesin hatları ile ayrılan siyah bir bölge oluşur.

DONMALARDA İLKYARDIM

• H / y ılık bir ortama alınarak soğukla teması kesilir.

• Donmaya maruz kalan kişi sakinleştirilir.

• Kesin istirahat ettirilir hareket ettirilmez.

• Kuru giysiler giydirilir.

• Bilinci açık ise sıcak, şekerli içecekler verilir

• Su toplamış bölgeler asla patlatılmaz, üstü örtülür.

• Donuk bölge asla ovulmaz, kendiliğinden ısınması / çözünmesi sağlanır.

• El ve ayaklar doğal pozisyonda tutulur.

• Hala halsizlik varsa bezle bandaj yapılır.

• Tıbbi yardım istenir.

BİLİNÇ KAYBI NEDİR?

          Beynin normal fonksiyonlarındaki bir aksama sonucu; uyku halinden başlayarak, hiçbir uyarıya cevap vermeme haline kadar giden, BİLİNCİN kısmen ya da tamamen kaybedilmesidir.

             BAYILMA

            Kısa süreli, yüzeysel ve geçici bilinç kaybıdır. Beyne giden kan akışının azalması sonucu oluşur.

BAYILMA BELİRTİLERİ:

n Bacaklarda uyuşma, bilinçte bulanıklık,

n Yüzde solgunluk,

n Üşüme, terleme,

n Hızlı ve zayıf nabız,

n Baş dönmesi, baygınlık, yere düşme.

BAYILMALARDA İLKYARDIM

n Etraftaki meraklılar uzaklaştırılır,

n Sırt üstü yatırılarak, ayakları 30 cm. kaldırılır,

n Solunum yolu açıklığı kontrol edilir ve korunur,

n Sıkan giysiler gevşetilir, Kusma varsa yan pozisyonda tutulur.

KOMA

            Yutkunma, öksürük gibi reflekslerin ve dıştan gelen uyarılara karşı tepkinin azalması yada yok olması ile ortaya çıkan uzun süreli bilinç kaybıdır.

qKOMA NEDENLERİ:

ØDüşme yada şiddetli darbe sonrası,

ØZehirlenme,

ØAşırı alkol, uyuşturucu kullanımı,

ØŞeker hastalığı,

ØHavale vb. hastalıklar.

KOMA BELİRTİLERİ

ØYutkunma, öksürük vb. tepkilerin kaybolması,

ØSesli ve ağrılı dürtülere tepki yokluğu,

Øİdrar ve dışkı kontrolünün kaybolması.

 KOMADA İLKYARDIM

n Hasta / yaralının yaşam bulguları değerlendirilir,

n H / y’ ya Koma Pozisyonu verilir,

n Yardım çağrılır (112),

n Sık sık solunum kontrol edilir,

n Yardım gelinceye kadar yanında beklenir.

 KOMA POZİSYONU   (YARI YÜZÜKOYUN YAN POZİSYON)

q H / y nın bilinci kontrol edilir,

q Sıkan giysiler gevşetilir, ağız içi kontrol yapılır,

q Solunum değerlendirilir,

q H / y’ nın karşı taraftaki  kolu göğsü üzerine çapraz konulur,

q Karşı taraftaki bacağı dik açı yapacak şekilde kıvrılır,

q İlkyardımcıya yakın kolu baş üzerine uzatılır,

q Karşıdaki omuz ve kalçadan tutularak bir hamlede çevrilir,

q Üsteki bacak öne doğru destek yapılır,

q Alttaki bacak hafif bükülerek arkaya destek yapılır,

q Baş kolun üstüne eğik olarak konur,

q 112 nin gelmesi beklenir,

q 2 - 3 dakika arayla AB’ si değerlendirilir,

q Her yarım saatte bir hasta diğer yöne çevrilir.

 HAVALE

            Adalelerin kontrol edilemeyen kasılmalarıdır. Sinir merkezindeki tahriş sonucu beyinde gerçekleşen elektriksel boşalmalardır.

 HAVALENİN NEDENLERİ

n Beyinde yaralanma,

n Beyinde enfeksiyon,

n Yüksek ateş,

n Bazı hastalıklar (sara krizi).

 HAVALE

            Herhangi bir hastalık sonucu vücut sıcaklığının 38 C°’nin üzerine çıkmasıyla oluşur.

           Genellikle 6 ay ve 6 yaş arasındaki çocuklarda rastlanır.

 HAVALELERDE  İLKYARDIM

n Öncelikle hasta ILIK SUYLA ıslatılmış, ıslak havlu ya da çarşafa sarılır.

n Ateş bu yöntemle düşmüyorsa oda sıcaklığında küvete sokulur, duş alması sağlanır.

n Tıbbi yardım istenir.

 SARA KRİZİ BELİRTİLERİ

q Hastada var olmayan koku alma, adale kasılması vb. ön haberci denilen belirtiler olur.

q Bazen hasta bağırır, şiddetli ve ani bir şekilde bilincini kaybederek yığılır.

q Yoğun ve genel adale kasılması görülür. 10 – 20 sn kadar nefesi kesilir.

q Dudaklarda ve yüzde morarma gözlenir.

q Ardından kısa ve genel adale kasılması, sesli nefes alma, aşırı tükürük salgılanması, altına kaçırma görülür.

q Hasta dilini ısırabilir başını yere çarpıp yaralayabilir.

q Aşırı kontrolsüz hareketler gözlenebilir.

q Son aşamada hasta uyanır, şaşkındır, nerede olduğundan habersiz, uykulu hali vardır.

 SARA KRİZİNDE İLKYARDIM

q Olayla ilgili güvenlik önlemleri alınır.

q Kriz kendi sürecine bırakılır.

q Hasta bağlanmaya çalışılmamalıdır.

q Kilitlenmiş çene açılmaya çalışılmaz.

q Yabancı herhangi bir madde kullanılmaz.  (soğan, kolonya vb.)

q Kendini yaralamamasına dikkat edilir.

q Etraftaki zarar verebilecek malzemeler uzaklaştırılır.

q Sıkan giysiler gevşetilir.

q Kusma karşısında tetikte olunmalıdır.

q Düşme sonucu yaralanma varsa ilgilenilir.

q Tıbbi yardım istenir.

 GÖĞÜSTE KUVVETLİ AĞRI BELİRTİLERİ:

q Sıkıntı, nefes darlığı, ağrı hissi.

q Terleme, mide bulantısı.

q Kravat bölgesinde ağrı.

q Bazen hazımsızlık ve kas ağrısı ile karıştırılabilir.

 GÖĞÜSTE KUVVETLİ AĞRIDA İLKYARDIM

q Hastanın yaşam bulguları kontrol edilir.

q Hasta istirahata alınır.

q Yarı oturur  pozisyon verilir.

q Sakinleştirilir.

q Kullandığı ilaçları varsa almasına yardımcı olunur.

q Yardım istenir. (112)

q Yaşam bulguları izlenir.

 KAN ŞEKERİ DÜŞMESİ [HİPOGLİSEMİ ]

  Kan şekeri düşüklüğü nedir?

            Herhangi bir nedene bağlı olarak vücutta kan şekeri eksildiği zaman ortaya çıkan durumdur.

KAN ŞEKERİ DÜŞÜKLÜĞÜ NEDENLERİ

& Şeker hastalığına bağlı.

& Uzun süren egzersizler sonrası.

& Uzun süre aç kalma sonrası.

& Mide - bağırsak ameliyatı olmuş kişilerde, yemek sonrası.

 KAN ŞEKERİ DÜŞÜKLÜĞÜNDE İLKYARDIM

% Hastanın AB’si değerlendirilir.

% Bilinci yerindeyse; şekerli su verilir.

% Belirtiler 15 – 20 dakikada geçmiyorsa sağlık kuruluşuna başvurulur.

% Bilinci kapalı ise; Koma Pozisyonu verilerek yardım çağrılır.

% Kan şekeri düşük ya da yüksek olsa da 2 kesme şekerinin alınması hayat kurtarıcı olabilir.

 ZEHİRLENME NEDİR?

            Vücuda toksik maddenin girmesi sonucu normal fonksiyonların bozulmasıdır.

            Normalde yaşamsal fonksiyonlarına zarar verebileceğinden vücuda giren her türlü madde  toksik sayılmalıdır.

 ZEHİRLENMELERDE HANGİ SİSTEMLER ETKİLENİR

q Sindirim Sistemi:

Bulantı, karın ağrısı, kusma, ishal.

q Sinir Sistemi:

Rahatsızlık hissi, hareketlerde uyumsuzluk, havale, bilinç kaybı.

q Solunum Sistemi:

Nefes darlığı, morarma, solunum durması.

q Dolaşım Sistemi:

Nabız bozukluğu, kalp durması.

ZEHİRLENME YOLLARI

        Üç yolla meydana gelir.

1-Sindirim yolu ile: Ev veya bahçede kullanılan kimyasal maddeler, zehirli mantarlar, bozuk besinler, aşırı ilaç ve alkol alınmasıdır.

 2-Solunum yolu ile: Genellikle karbon monoksit gazı (tüp kaçakları, şofben, sobalar) lağım çukurunda biriken karbondioksit, klor, yapıştırıcılar, boyalar, ev temizleyicileri vb..

  3-Cilt yolu ile:  Zehirli madde vücuda deri yoluyla girer. 

       İlaç enjeksiyonu, zehirli bitkilere temas, zirai ilaçlar, zehirli hayvanların ısırması ve sokması sonucu oluşur.

 SİNDİRİM YOLU İLE ZEHİRLENMEDE İLKYARDIM

n Bilinç kontrolü yapılmalıdır.

n Sadece ağız zehirli maddeyle temas etmişse su ile çalkalanmalıdır.

n El ile temas etmişse el sabunlu su ile yıkanır.

n Yaşam bulguları değerlendirilir.

n Kusma, bulantı, ishal vb. belirtiler değerlendirilir.

n Özellikle yakıcı maddenin alındığı  durumlarda hasta asla kusturulmaz!

n Bilinç kaybı varsa Koma Pozisyonu verilir.

n Üstü örtülür.

n 112 aranılır.

n Olayla ilgili bilgiler toplanarak kaydedilir.

! Zehirli maddenin türü?

! İlaç yada uyuşturucu alıyor mu?

!Hastanın bulunduğu saat,

! Evde ne tür ilaçlar var?

SOLUNUM YOLUYLA ZEHİRLENMELERDE İLKYARDIM

n Olay yeri güvenliği sağlanır (Cam, kapı vb. açılarak ortam havalandırılır. Hasta temiz havaya çıkarılır.)

n Yaşamsal belirtiler değerlendirilir. (AB)

n Rahat nefes alabilmesi için YARI OTURUR pozisyonda tutulur.

n Bilinci kapalı ise Koma Pozisyonu verilir.

n 112 aranır.

 DERİ YOLU İLE ZEHİRLENMELERDE İLKYARDIM

ØOlay yeri güvenliği sağlanır.

ØYaşam bulguları değerlendirilir.

ØEllerin zehirli madde ile teması önlenmelidir.

ØZehir bulaşmış giysiler çıkartılır.

Ø15 - 20 dakika boyunca deri bol suyla yıkanmalıdır.

Ø112 aranır.

 ZEHİRLENMELERDE GENEL İLKYARDIM

• Zehirlenmeye neden olan maddeyi uzaklaştırmak. (Zehirli madde vücuttan ne kadar çabuk uzaklaştırılırsa o kadar az miktarda emilir.)

• Hayati fonksiyonların devamını sağlanması.

• Sağlık kuruluşuna bildirme. (112)

 ZEHİR DANIŞMA  MERKEZİ  TELEFON NO: 114

KIRIK NEDİR?

 Kemik bütünlüğünün bozulmasıdır. Kırıklar, darbe sonucu ya da kendiliğinden oluşur.

 KIRIK ÇEŞİTLERİ

• Kapalı kırık: Kemik bütünlüğü bozulmuştur. Ancak deri sağlamdır.

• Açık kırık: Deri bütünlüğü bozulmuştur. Kemik uçları dışarı çıkabilir, beraberinde kanama ve enfeksiyon riski taşırlar.

• Parçalı kırık: Kemik birden fazla yerden kırılmıştır.

 KIRIK BELİRTİLERİ NELERDİR?

D Bölgenin hareket edilmesi ile artan yoğun ağrı,

D Şekil bozukluğu (diğer sağlam organ ile karşılaştırılır),

D Bölgede ödem ve kanama sonucu morarma,

D İşlev kaybı,

D Hareketlerde kısıtlama,

D Şişlik.

      H / y mutlaka el ile muayene edilmelidir.

 KIRIĞIN YOL AÇABİLECEĞİ OLUMSUZ DURUMLAR

x Kırık yakınındaki damar, sinir, kaslarda yaralanma ve sıkışma.

             (Kırık bölgede nabız alınamaması, soğukluk, solukluk, aşırı hassasiyet)

x Parçalı kırıklarda kanamaya bağlı şok.

x Açık kırıklarda enfeksiyon riski vardır.

 KIRIKLARDA İLKYARDIM

C Yaşamı tehdit eden başka yaralanma varsa ona öncelik verilmelidir.

C H / y hareket ettirilmemelidir.

C Ani hareketlerden kaçınılmalı, kırık yerine konulmaya çalışılmamalıdır.

C Kırık kolda ise; ödem oluşacağından yüzük, saat vb. eşyalar çıkartılmalıdır.

C Kırık olan bölgede hareketi önlemek gerekmektedir.

C Açık kırık varsa; tespitten önce yara üzeri temiz bir bezle kapatılmalıdır.

C Kırık olan bölge, bir üst ve bir alt eklemi de içine alacak şekilde karton, tahta vb. sert cisimle tespit edilmelidir.

C Tespit edilen bölge yukarıda tutularak dinlenmeye alınmalıdır.

C Kırık bölgede sık aralıklarla nabız, derinin rengi kontrol edilmelidir.

C Hasta sıcak tutulmalıdır.

C Tıbbi yardım sağlanmalıdır.

C Kırık olan bölgenin hareket ettirilmesine izin verilmemelidir.

 BURKULMA NEDİR?

Eklem yüzeylerinin anlık olarak ayrılmasıdır.

 BURKULMANIN BELİRTİLERİ:

Burkulan bölgede ağrı,

n  Kızarma, şişlik,

n  İşlev kaybı.

 BURKULMADA İLKYARDIM

ØSıkıştırıcı bir bandajla burkulan eklem dolaşımı engellemeyecek şekilde tespit edilir.

ØŞişliği azaltmak için bölge yukarı kaldırılır.

ØSoğuk uygulama yapılır.

ØHareket ettirilmez.

ØUzun süre geçmiyorsa, tıbbi yardım sağlanır.

 ÇIKIK NEDİR?

Eklem yüzeylerinin kalıcı olarak ayrılmasıdır.

 ÇIKIK BELİRTİLERİ:

üYoğun ağrı,

üŞekil bozukluğu,

üŞişlik,

üKızarıklık,

üİşlev kaybı.

 ÇIKIKTA İLKYARDIM

ü Eklem bulunduğu şekilde tespit edilir.

ü Çıkık, ASLA  yerine oturtulmaya çalışılmaz!

ü H / y’ ya ağızdan hiçbir şey verilmez.

ü Bölgede; nabız, deri rengi, ısı kontrol edilir.

ü Tıbbi yardım sağlanır.

 KIRIK - ÇIKIK VE BURKULMALARDA TESPİT UYGULAMALARI NASIL YAPILIR?

l Yaralı bölge sabit tutulmalı.

l Yara varsa üzeri temiz bir bezle kapatılmalı.

l Yaralı bölge nasıl bulunduysa öyle tespit edilmeli.

l Tespit: Kırık, çıkık, burkulmanın üstünde ve altında kalan eklemleri de içerecek şekilde yapılmalıdır.

 Uyluk kemiği kırığında;

n Kırık olan ayağı diğer ayaktan daha kısa ve yan dönmüş olarak bulursunuz.

n Bu durumda tespitten önce ayağı düzeltmeniz gerekmektedir.

 KAFATASI VE OMURGA YARALANMALARI

n Darbenin şiddetine bağlı olarak kafatası boşluğunda yer alan merkezi sinir sistemi etkilenebilir.

n Omurgada olan bir yaralanmada; omurlar arasında ani sıkışma veya ayrılma meydana gelebilir.

 KAFATASI KIRIKLARI

n Olası beyin zedelenmesinden şüphelenilir!

n Saçlı deri çok fazla kanayabilir.

n Kafatası yaralanmaları; beyin hasarı gözükebilir.

n Yüz yaralanmaları; solunum yolu zedelenebilir, çene kemiği kırılır.

n Omurga yaralanmaları, çok ağrılıdır.

 KAFATASI VE OMURGA YARALANMALARININ NEDENLERİ

n Yüksek yerden düşme,

n Baş ve gövde yaralanması,

n Otomobil yada motosiklet kazaları,

n Spor ve iş kazaları,

n Enkaz ya da yıkıntı altında kalma.

 KAFATASI VE OMURGA YARALANMALARINDA BELİRTİLER

n Bilinç düzeyinde değişmeler,

n Hafıza değişiklikleri ya da hafıza kaybı,

n Başta, boyunda ve sırtta şiddetli ağrı,

n Elde ve parmaklarda karıncalanma ya da his kaybı,

n Vücudun herhangi bir yerinde tam ya da kısmi hareket kaybı.

n Başta ya da omurgada şekil bozukluğu,

n Burun ve kulaktan beyin omurilik sıvısı ve kan gelmesi,

n Baş, boyun ve sırtta dış kanama,

n Sarsıntı,

n Denge kaybı,

n Kulak ve göz çevresinde morluk.

 KAFATASI VE OMURGA YARALANMALARINDA İLKYARDIM

n Bilinç kontrolü yapılır.

n Yaşam bulguları değerlendirilir.

n Hemen tıbbi yardım istenir.

n Bilinci açıksa hareket etmemesi sağlanır.

n Herhangi bir tehlike söz konusu ise ayaklarından tutularak düz pozisyonda sürükleme yöntemi ile taşıma uygulaması yapılır.

n Baş - boyun - gövde ekseni bozulmamalıdır.

n Yardım geldiğinde hasta / yaralı sedyeye baş - boyun - gövde ekseni bozulmadan alınmalıdır.

n Taşınma ve sevk sırasında sarsıntıya maruz kalmamasına dikkat edilmelidir.

n Tüm yapılanlar ve h / y hakkındaki bilgiler kaydedilmeli ve gelen Acil Yardım ekibine bildirilmelidir.

n Hasta / yaralı asla yalnız bırakılmamalıdır.

 HAYVAN ISIRMALARI VE BÖCEK  SOKMALARI

 HAYVAN ISIRMALARI NEDEN ÖNEMLİDİR?

n Kedi köpek vb. hayvanların dişleri sivri ve keskindir. Ağızlarında ise daima mikrop vardır. Isırmaları halinde derindeki dokulara kadar mikropların ulaşmasını sağlarlar.

n Ayrıca birden fazla ısırmalarında ciddi yaralanmalara yol açabilirler.

      KEDİ - KÖPEK ISIRMALARINDA İLKYARDIM

 n HAFİF YARALANMALARDA; yara 5 dakika süreyle sabun ve soğuk suyla yıkanmalıdır.

n Yaranın üzeri temiz bir bezle kapatılmalıdır.

n CİDDİ YARALANMA VE KANAMA VARSA; yaraya temiz bir bezle basınç uygulanarak kanama durdurulmalıdır.

n Derhal tıbbi yardım sağlanmalı (112) ve hasta kuduz aşısı için uyarılmalıdır.

 ARI SOKMASI

BELİRTİLERİ:

Acı, şişme, kızarıklık

İLKYARDIM:

n Yaralı bölge yıkanır.

n Derinin üzerinden arının iğnesi görünüyorsa çıkarılır.

n Soğuk uygulama yapılır ( soğuk su ). Amonyak vb. kullanılmamalıdır.

n Eğer ağızdan sokmuşsa, solunumu güçleştiriyorsa buz emmesi sağlanır.

n Ağız içi sokmalarında ve alerji hikayesi olanlar için tıbbi yardım istenir.

AKREP SOKMASI

BELİRTİLERİ;

n Ağrı,

n Ödem,

n İltihaplanma olur, kızarır, morarır,

n Adale krampları, titreme ve karıncalanma,

n Huzursuzluk, havale görülebilir.

İLKYARDIM

~ Sokmanın olduğu bölge hareket ettirilmez!

~ Yatar pozisyonda tutulur,

~ Yaraya soğuk uygulama yapılır,

~ Kan dolaşımını engellemeyecek şekilde bandaj uygulanır,

~ Turnike uygulanmaz !!!

~ Yara üzerine hiçbir girişim yapılmaz (kesilmez, emilmez vb.)

 YILAN ISIRMA / SOKMASI        
 BELİRTİLERİ;

    LOKAL VE GENEL BELİRTİLER GÖRÜLÜR

o Bölgede morluk ve iltihaplanma (1- 2 hafta sürer),

n Kusma, karın ağrısı, ishal gibi sindirim bozuklukları,

n Aşırı susuzluk,

n Baş ağrısı ve solunum düzensizliği,

n Şok, kanama,

n Psikolojik bozukluklar,

n Kalpte ritim bozukluğu oluşabilir.

    İLKYARDIM

üAB yönünden değerlendirilir.

üHasta sakinleştirilip, dinlenmesi sağlanır.

üYara su ile yıkanır.

üYaraya yakın bölgedeki baskı yapabilecek eşyalar çıkarılır. (yüzük, bilezik, saat vb.)

üYaraya soğuk uygulama yapılır.

üYaralanan bölgeye dolaşımı engellemeyecek şekilde bandaj yapılır.

üTurnike uygulanmaz.

üYaralı mümkün olduğunca hareket ettirilmez.

üYara üzerine hiçbir müdahale yapılmaz.  (Kesmek, emmek vb.)

üYaşam bulguları izlenir.

üTıbbi yardım istenir.

 DENİZ CANLILARI SOKMASI

       BELİRTİLERİ:

 - Bu grup içinde en sık rastlananlar denizanası, denizkestanesi, ahtapot, trakonya, iskorbit sokmasıdır.

      ÇOK CİDDİ DEĞİLDİR;

- Kızarma, şişme, iltihaplanma,

- Sıkıntı hissi, huzursuzluk,

- Havale, baş ağrısı  görülebilir.

       İLKYARDIM:

nKişi hareket ettirilmez.

nEtkilenen bölge ovulmamalıdır.

nBatan diken varsa  ve görünüyorsa, çıkarılır.

nBu hayvanların enzimleri sıcağa karşı dayanıksızdır. Sıcak uygulama yapılır.

nSağlık kuruluşuna sevk edilmelidir.

GÖZE YABANCI CİSİM KAÇMASINDA İLKYARDIM

 Toz, kirpik gibi madde ise;

q Gözü ışığa çevrin, alt göz kapağına bakın.

q Gerekiyorsa üst göz kapağına bakın.

q Nemli, temiz bir bezle çıkartın.

q Gözünü kırpıştırmasını söyleyin.

q Bol su ile yıkayın.

q Gözü ovmayın.

q Çıkmıyorsa sağlık kuruluşuna sevkedin.

 Metal veya batan bir cisimse;

q Gerekmedikçe hastayı kımıldatmayın.

q Göze hiçbir müdahale yapmayın.

q Tıbbi yardım isteyin.

q Hastanın göz uzmanlık dalı olan bir sağlık kuruluşuna gitmesini sağlayın.

q Her iki gözün kapatılması gerekir.

 KULAĞA YABANCI CİSİM KAÇMASINDA İLKYARDIM

q Kesinlikle sivri ve delici bir cisimle müdahale edilmemelidir.

q Su değdirilmemelidir.

q Tıbbi yardım istenmelidir. 

 BURUNA YABANCI CİSİM KAÇMASINDA İLKYARDIM

q Diğer burun duvarına bastırarak, kişinin kuvvetli bir nefes verme (sümkürme) ile cismin atılması sağlanır.

q Çıkmazsa tıbbi yardım sağlanır.

BOĞULMALARDA İLKYARDIM

BOĞULMA NEDİR?

            Vücuttaki dokulara yeterli oksijen gitmemesi sonucu dokularda bozulma meydana gelmesidir.

 BOĞULMA NEDENLERİ

q Bayılma ve bilinç kaybı sonucu dil kökünün geriye kaçması,

q Asılma,

q Akciğerlerin zedelenmesi,

q Gazla zehirlenme,

q Suda boğulma.

 BOĞULMALARDA İLKYARDIM

ØBoğulma nedeni ortadan kaldırılır,

ØBilinç kontrolü yapılır,

ØAB değerlendirilir,

ØTEMEL YAŞAM DESTEĞİ sağlanır,

ØDerhal tıbbi yardım sağlanır,

ØYaşam bulguları izlenir.

 HASTA / YARALI TAŞIMA TEKNİKLERİ

Ø İlkyardımcı kendi sağlığını asla riske sokmamalıdır.

Ø Gereksiz zorlama ve yaralanmalardan kaçınılmalıdır.

 HASTA / YARALI TAŞINMASINDA GENEL KURALLAR

ØBaş - boyun - gövde ekseni esas alınmalı,

ØEkip çalışması yapılmalı,

ØH / y’ ya yakın mesafede çalışılmalı,

ØDaha uzun ve kuvvetli kas grupları kullanılmalı,

ØSırtın gerginliğini korumak için dizler kalçadan bükülmeli,

ØYerden destek alacak şekilde, her iki ayağı kullanma ve birini diğerinden öne yerleştirme,

ØOmuzlar leğen kemiği hizasında tutulmalıdır,

ØAğırlık kaldırırken karın muntazam tutulup, kalça kasılmalıdır,

ØKalkarken ağırlığı kalça kaslarına verilmelidir,

ØYavaş ve düz adımlarla yürünmelidir. (Adımlar omuzdan geniş olmamalı),

ØAni dönme ve bükülmelerden kaçınılmalı h / y az hareket ettirilmelidir.

 ACİL TAŞIMA TEKNİKLERİ

q  Genel bir kural olarak, hasta / yaralının yeri değiştirilmemeli ve dokunulmamalıdır !!!!

q  Olağan üstü bir tehlike söz konusu ise, taşıdığı her türlü riske rağmen acil taşıma zorunludur.

HASTA / YARALIYI SÜRÜKLEME YÖNTEMİ

n Eğer dar bir yerden çıkaracaksak; 

            Kişinin kollarını boynumuzdan tutarak sürükleme yöntemi ile uzaklaştırılır.

(Enkaz altı, tünel, maden ocakları vb. yerlerde)

 İTFAYECİ YÖNTEMİ (OMUZDA TAŞIMA)

ØYürüyemeyen ya da bilinci kapalı kişiler için kullanılır.

ØBoşta kalan elle destek alma, tutunma yapılır.

  İtfaiyecilerin sıklıkla kullandıkları yöntemlerden birisidir.

 ARAÇ İÇİNDEKİ YARALIYI ARAÇTAN ÇIKARMA

      Kaza geçirmiş yaralı bir kişiyi eğer bir tehlike söz konusu ise omuriliğine zarar vermeden çıkarmada kullanılır. RENTEK MANEVRASI olarak bilinir.

 RENTEK MANEVRASI

ØKaza ortamı değerlendirilir,

ØHasta / yaralının bilinci kontrol edilir, eğer bilinci yok ise 112 aranır,

ØAB’si değerlendirilir,

ØHasta / yaralının ayaklarının pedallara sıkışmadığından emin olunur,

ØEmniyet kemeri bağlı ise açılır,

ØHasta / yaralıya yan tarafından yaklaşarak bir eliyle kolunu, diğer eliyle çenesini tutarak

   boynu desteklenir,

ØBaş - boyun - gövde hizası bozulmadan araçtan dışarı çıkarılır (Tek hareketle),

ØHasta / yaralı yavaşça yere veya sedyeye yerleştirilir.

 KISA MESAFEDE SÜRATLİ TAŞIMA TEKNİKLERİ

     Sırtta taşıma veya kucakta taşıma:

   Bilinci açık  ve omurga yaralanması olmayan h / y’lılarda  kullanılabilinir.,

 İKİ İLKYARDIMCI İLE SÜRATLİ TAŞIMA

   Altın  Beşik Tekniği :  

n   H / y’nın ciddi bir yaralanması yoksa ve bilinci açıksa,

n   2 - 3 - 4 elle Altın Beşik uygulanır.

 ÜÇ ELLE altın beşik:

Bacağı kırık h / y’ yı taşımada kullanılır. Boşta kalan el, bacağı desteklemekte kullanılır.

 İKİ İLKYARDIMCI İLE SÜRATLİ TAŞIMA

 İki elle Altın Beşik:

Bu taşıma şekli zehirlenmelerde kullanılabilir.

 Sandalye ile taşıma yöntemi:

n Özellikle merdiven inip çıkmada çok kullanışlı bir yöntemdir.

n H / y’nın mutlaka sabitlenmesi gerekir.

 SEDYE ÜZERİNE YERLEŞTİRME TEKNİKLERİ

Kaşık tekniği:

n Hasta / yaralıya bir taraftan yaklaşabiliniyorsa uygulanır.

n H / y’nın elleri mutlaka sabitlenmelidir!

 Karşılıklı durarak kaldırma tekniği:

n Kaşık tekniğinin iki taraflı yapılmasıdır.

n İlkyardımcının komutuyla hareket edilir.

 SEDYE ÜZERİNE YERLEŞTİRME TEKNİKLERİ

 KÖPRÜ TEKNİĞİ:

   Hasta / yaralıya iki taraftan ulaşılması durumunda kullanılır. Bu taşımada h / y bacaklar arasına alınarak kaldırılır.

 İlkyardımcı h / y’nın baş kısmında olmalıdır.

 SEDYE İLE TAŞIMA TEKNİKLERİ

o H / y sedyeye bağlanmalıdır.

o Başı gidiş yönünde olmalıdır.

o Sedye daima yatay tutulmalıdır.

o Güçlü kişi h / y’nın baş kısmında olmalıdır

o Daima sedye hareketlerini yönlendiren ve komut veren biri olmalıdır.

o Öndeki kişi sağ, arkadaki kişi sol ayakla yürümeye başlamalıdır (Değişik adımlar sedyeyi düz taşıma imkânı sağlar.)