Ingilizce harfler yan yana gelince nasıl okunur

Bir İngilizce sözlüğün sayfalarını karıştırdığın zaman muhtemelen sadece sözcük ve sözcüğün tanımına bakıyorsundur.

Ama sözlüklerde de sözcüklerin telaffuzları için bir kılavuz olduğunu biliyor muydun?

Sözlükteki bir sözcüğün yanında bazı tuhaf görünümlü semboller göreceksin. Harflere benzeyen bu semboller aslında İngilizce telaffuz kılavuzu olmaktadır!

Örneğin, işte dictionary sözcüğünün telaffuzu:

\ˈdik-shə-ˌner-ē\

Bir saniye, o da nesi? Bu dictionary sözcüğüne hiç de benzemiyor! Bunun ardındaki mantık ne?

Sözlüğün telaffuz kılavuzunu nasıl kullanacağını öğrenmek aslında göründüğü kadar zor da değil. Ardındaki kuralları anladıktan sonra bir sözlüğü açtığında hem bir sözcüğün anlamını görecek hem de onun nasıl doğru okuyacağını bileceksin.

Ama öncelikle anlaman gerekiyor…

Download: This blog post is available as a convenient and portable PDF that you can take anywhere. Click here to get a copy. (Download)

Sözlükler Neden Semboller Kullanır

Harfler de birer semboldür—onlar, sesleri temsil eden küçük çizimlerdir. O halde, aynı sesleri bambaşka bir şekilde yazmanın yeni bir yolunu yaratmanın anlamı ne?

Şu sözcükleri yüksek sesle oku:

pit

pie

Her ikisi de içinde i harfi geçen üç harfli sözcüklerdir. Ancak, i harfi bu ikisinde birbirinden çok farklı okunur! Bu iki sözcükte i harfi farklı birer sese sahiptir. Şimdi de şu sözcükleri oku:

garage

vision

Bu sözcüklerde, garage sözcüğündeki ikinci g harfi, vision sözcüğündeki s harfi ile aynı sesi çıkarır. Bunu daha önce fark etmediğine bahse varım!

Gördüğün gibi sözcükteki yerlerine ve hatta konuşmacının geldiği ülkeye bağlı olarak harflerin farklı sesleri bulunmaktadır. Bazı harflerin birden fazla sesi bulunur. Bazı seslerin ise kendilerine karşılık gelen harfleri yoktur.

Uluslararası Fonetik Kurumu

Dilbilimlerinde uzmanlaşan kişiler (linguists) Uluslararası Fonetik Alfabe (IPA) adlı telaffuz kılavuzunu geliştirdiler. Çoğu sözlükte telaffuz kılavuzu olarak IPA’nın bir versiyonu kullanılır.

IPA’nın kendi başına anlaşılması o kadar da kolay değildir—genellikle işleri sesleri ve nasıl yazılacaklarını anlamak olan akademisyenler ve dilbilimcilere yönelik bir alfabedir.

Ancak İngilizce sözlük telaffuz kılavuzları bundan biraz daha farklıdır. Bunlar herkesin kullanabilmesi için hazırlanıyor, dolayısıyla sen de okuyabilirsin! Bunlar bazı basit semboller kullanıyorlar ve göründükleri kadar karmaşık da değiller. Sadece sembollerin hangi sesi ifade ettiklerini öğrenmen gerekiyor.

İngilizce Telaffuz Kılavuzu Kullanımını Neden Öğrenmeliyim?

Güzel bir soru!

Yeni bir sözcük öğrendiğin zaman onun ne anlama geldiğini ve cümle içinde nasıl kullanıldığını öğrenirsin. O sözcüğün farklı formlarını dahi öğrenebilirsin. Konuşurken bu sözcüğü kullanabilmen için ise onu nasıl telaffuz edeceğini bilmen gerekir.

Bir sözcüğün doğru telaffuzunu öğrenmenin ise birkaç yolu var.

Birisinden bu sözcüğü senin için söylemesini rica edebilir ya da bu sözcüğün içinde geçtiği bir video bulabilirsin. Anadili İngilizce olan kişilerin filmler, belgeseller, çizgi filmler ve daha fazlasında nasıl konuştuklarını duymak için FluentU İngilizce videolar kullanabilirsin—ve telaffuzunu duymak için altyazılarda o sözcüğe tıklaman yeterli. En iyisi ise iOS ve Android uygulamaları ile istediğin her zaman çalışabilecek olman.

Get 14 Day FluentU Free Trial

Bununla birlikte, İngilizce öğrenirken bir sözlük yine de işine yarayabilir.

Öncelikle, bir sözlükte çok çeşitli ve çok sayıda İngilizce sözcüğün anlamını bulmak mümkün. iPhone’unda FluentU mobil uygulaması olsa da bir sözlük kullanman gereken zamanlar olabilir. Örneğin, derste olabilir veya cep telefonunu kullanamayacağın bir yerde olabilirsin ya da telefonunun şarjı bitmiş olabilir.

Belki de uygulama kullanmayı sevmiyorsun ve basılı bir sözlüğü tercih ediyorsundur!

Durum ne olursa olsun, sözlük telaffuz kılavuzunu okumak İngilizce dil öğrencileri için son derece kullanışlı bir araç olabilir. İlk bakışta, garage sözcüğü içerisindeki iki g harfinin farklı seslere sahip olduğunu ve boot sözcüğü içindeki o ile boat sözcüğü içindeki o’nun aynı olmadığını anlayacaksın .

İngilizce telaffuz kılavuzunu anlamak için zamanını ayır ve kendini ileride bol miktarda zaman (ve çaba) harcamaktan kurtar.

İngiliz mi yoksa Amerikan mı

Bu rehberde Amerikan sözlük telaffuz kılavuzunu ele alacağız. Amerikan ve İngiliz kılavuzlar az da olsa birbirilerinden farklıdır—aynı sesler için farklı semboller kullanırlar. İngiliz kılavuzu daha fazla gerçek sembol (harfler yerine) ya da antik Yunan harfleri kullanır ve bunu öğrenmek daha zor olabilir.

Eğer İngiliz telaffuz ilgini çekiyorsa Oxford English Dictionary tarafından hazırladnan rehbende semboller ve seslerin İngiliz ve Amerikan karşılaştırmalarını bulabilirsin.

İngilizce Telaffuz Kılavuzu Hakkında Bilmen Gereken 5 Şey

İngilizce telaffuz kılavuzunu öğrenmeye başlamadan önce burada sana IPA’nın nasıl işlediğini anlamanda yardımcı olacak kısa bir özet bulacaksın:

• Ünsüz Harfler (Consonants): Ünlü harfler dışındaki tüm harflerdir. İngilizcede 21 ünsüz harf bulunur ancak aslında ünsüz ses sayısı daha azdır. C ve k, c ve s gibi harfler bir sözcükte nerede bulunduklarına bağlı olarak aynı sese sahip olabilirler. Diğer sesler ise ünsüz harflerin kombinasyonları ile elde edilir; ch (ç) ve sh (ş) gibi. Bunlar da farklı seslerdir. Öğrenmen gereken fazla ünsüz sembolü bulunmamaktadır ve bunları anlamak genellikle kolaydır—rahatlayabilirsin!

• Ünlü Harfler (Vowels): İngilizcede bulunan ünlü harfler a, e, i, o, u ve bazen de y olmaktadır. Ünlü harfler diğer harflerle ve kendileriyle yan yana getirilerek yeni sesler oluşturulabilir. Her bir ünlü harfin birkaç farklı telaffuzu bulunmaktadır ve bu telaffuzların her biri için bir sembol kullanılır.

• İkili Ünlüler (Diphthongs): Ünlü ve Ünsüz harfleri daha önce duymuş olsan da muhtemelen bu terimi daha önce duymamışsındır! İkili ünlüler, yan yana getirilmiş iki ünlünün meydana getirdiği seslerdir. Bazen bu ses, oo sesi gibi tek bir ses de olabilir. Bazen de ses bir ünlüden başlayarak diğerine geçer, tıpkı soak sözcüğünde oa ikilisinde olduğu gibi.

• Heceler (Syllables): Sözlüklerde harfler için telaffuz kılavuzlarının yanı sıra sözcükler hecelerine ayrılmış da olabilir. Bunlar bir sözcüğü birkaç okuması kolay parçaya ayırdıkları için o sözcüğü okumayı ve yazmayı kolaylaştırır.

• Vurgular (Stresses): İngiliz dilinde sözcüklerde vurgu kullanılır. Vurguyu koyduğun yer bir sözcüğü doğru telaffuz etmek için önemlidir ve o sözcüğün anlamını dahi değiştirebilir. Örneğin, “when you addRESS the Internet, do not give out your ADDress!”. Address sözcüğü sırf vurgu nedeniyle burada birbirinden farklı anlamlara sahiptir! Sözlük kılavuzları sana vurgunun nerede olduğunu gösterir ve farklı vurguların o sözcüğün anlamını ne zaman değiştirdiğini açıklar.

• Gelişmiş Sesler (Advanced Sounds): Dilbilimciler ünlü harfleri, hava çıkışını engelleyecek hiçbir şey (dilin ya da dişlerin gibi) olmadan çıkarılan sesler olarak tanımlar. Heceler de bunlar etrafında oluşturulur—araya bir ünlü harf koymaksızın çok sayıda sesli (okunan) ünsüz harfi yan yana koyamazsın ya da bunu okumak imkansız olur. Ünsüz harfler ise konuşurken ağızdan çıkan havanın kısmen engellenmesi ile elde edilen seslerdir. P, b ve g gibi sesler ise hava çıkışının tamamen durdurulması ile elde edilen seslerdir. (Merak ettiysen bunlara patlamalı ünsüzler (plosives) adı verilir).

Artık başlamaya hazırsın!

Ünsüz Harflerin Telaffuzu

Kılavuzdaki pek çok harfi tanıyacaksın. Ünsüz harflerin çoğu bir harfi tek başına söyleyeceğin şekilde okunur ve çok sayıda ünsüz harf yoktur.

İşte İngilizce telaffuz kılavuzu içinde bulacağın ve tam olarak göründükleri gibi sembolize edilen ünsüz harfler:

• b tıpkı bed gibi
  

• d tıpkı done gibi
  

• g tıpkı grow gibi
  

• h tıpkı hat gibi
  

• l tıpkı lamp gibi
  

• m tıpkı mat gibi
  

• n tıpkı nice gibi
  

• p tıpkı pat gibi
  

• r tıpkı run gibi
  

• v tıpkı view gibi
  

• w tıpkı wet gibi
  

• y tıpkı yes gibi
  

Tüm ünsüz semboller sadece bir sesi simgelemektedir, ancak bazı sesleri birden fazla şekilde üretmek mümkündür.

İngilizce telaffuz kılavuzu içerisinde bu sözcükleri gördüğün zaman sadece bunların ürettikleri sesi hatırla—o sözcükte o harf geçmese bile! Aşağıdaki sözcükleri yüksek sesle okumak yardımcı olabilir, böylece seslerin ne kadar benzer olduğunu duyabilirsin:

• f tıpkı fire, rough veya phone gibi
  

• j tıpkı jump veya dodge gibi
  

• k tıpkı make, quit, pick veya cat gibi
  

• s tıpkı stop veya cent gibi
  

• t tıpkı top gibi veya -ed mopped gibi soneklerde

• z tıpkı zebra veya xylophone gibi
  

• zh tıpkı vision veya garage gibi
  

Bir araya geldikleri zaman farklı bir ses meydana getiren bazı ünsüz harfler bulunur. Bu sesler de kılavuzlarda çoğunlukla sözcük içerisinde geçtikleri gibi yazılırlar. Bunlar:

• ch tıpkı chat gibi
  

• hw tıpkı white gibi
  

• ng tıpkı thing gibi (bazen şu şekilde de yazılır: ŋ)

• sh tıpkı ship gibi
  

• th tıpkı thin gibi
  

• th tıpkı this gibi
  

Farkı duyabilmek için son iki sözcüğü yüksek sesle tekrarla.

İlk th (thin içinde geçen) sesi “yumuşaktır” dilin dişler arasına yerleştirilmesiyle üretilir. İkinci th (this) sesi ise “serttir” ve dilin dişler arasına yerleştirilmesi ama sonra çekilmesi ile üretilir. Bu çok küçük bir farktır—anadili İngilizce olan çoğu kişi dahi iki farklı ses olduğunu fark etmez.

Wh sesi hakkında kısa bir not. W ve wh arasındaki fark kafanı karıştırdıysa endişelenme, yalnız değilsin. Günümüzde pek çok kişi wine ve whine sözcüklerini aynı telaffuz etmektedir. Wh sesinin sanki w harfinden önce çok hafifçe h sesini çıkarıyormuş gibi uzatılması gerekir. Bu bloga göre, elini ağzının önüne koyacak olursan wh sesinde hava çıkışını hissedersin ama w sesinde bunu hissetmezsin.

İşte ünsüz harfler bu kadar. Bir sözlük ustası olma yolunu yarıladın bile!

Ünlü Harflerin Telaffuzu

Birçok farklı seslere sahip oldukları için ünlü harfler ünsüzlerden biraz daha zordur. Tüm bu farklı sesleri öğrenebilirsen İngilizce sözcükleri doğru telaffuz etmenin ne kadar kolay olduğunu göreceksin. Yani girdiğin zahmete değecek!

Bazı farklar küçükken bazıları da büyüktür. Ayrıca bazı sözcüklerde ünlü sesler için farklı semboller kullanıldığını da unutma.

Aşağıda İngilizce ünlülerin farklı telaffuzlarını göreceksin. Her bir ses için en sık kullanılan bir ya da iki sembolü buraya ekledik. Bu sembollerden hangisinin kullanılacağı ise kullandığın sözlüğe göre değişir.

İşte küçük bir altın kural: Bir harfin üzerinde çizgi olması o harfin adı gibi okunduğu anlamına gelir. Bir harf üstünde küçük v olması ya da hiçbir şey olmaması kısa bir sesi ifade eder. Bir harf üzerindeki iki nokta ise uzun bir sesi ifade eder.

A harfi

• ă veya a tıpkı cat veya apple gibi. Bu kısa bir ah (e) sesidir.

• ā tıpkı stray veya vacation gibi. Bu o harfin adı gibi telaffuz edilir, yani ay (ey).

• ä tıpkı father veya calm gibi. Bu daha uzun uhh (a) sesidir, tıpkı doktorun boğazını muayene ederken senden çıkarmanı istediğin ses gibi.

E harfi

• ĕ veya e tıpkı pet veya person gibi. Bu kısa bir eh (e) gibi telaffuz edilir.

İ harfi

• ĭ veya i tıpkı pit veya hitch gibi. Bu bir tür hırıltı gibidir, boğazın arkasından gelen kısa bir eeh (i) sesidir.

• ī tıpkı pie veya bye gibi. Bunu i (ay) harfinin adını söyleyeceğin gibi söyle.

O harfi

• ŏ veya ä tıpkı mop veya bother gibi. Bu ses tıpkı fathersözcüğündeki a gibi uzun “uhh” (a) sesidir. (Bazı sözlüklerde bunun aynı ses olduğu kabul edilir).

• ō tıpkı toe or go gibi. Bunu o (o) harfinin adını söyleyeceğin gibi söyle.

• ô tıpkı paw veya caught gibi. Bu ses sevimli bir şey gördüğün zaman çıkaracağın bir sese benzer: “aww” (ov)

U harfi

• ŭ tıpkı cut or grunt gibi. Bu kısa uh (a) sesidir.

• yü tıpkı youth or cute gibi. Bunu u (yu) harfinin adını okur gibi söyle

Tüm ünlü harfler

Tüm ünlülerin meydana getirdiği bir ses vardır. İşte bu ses:

• ə tıpkı about, item, edible, gallop, circus gibi. Bu ses, ŭ ile ă arasında bir sestir. Kısa uh (a) sesidir. Bunu duymak ilk başta zor olabilir, dolayısıyla bu sözcükleri yüksek sesle çalış ve bunlar ve bu harfleri kullanan diğer sözcükler arasındaki farkları göremeye çalış.

Bir seferde öğrenmek için çok fazla mı oldu? İşte bir harfin nasıl telaffuz edildiğinden emin olmadığın zaman kullanabileceğin küçük bir hile:

• Bir sözcükte ünlü-ünsüz-ünlü kalıbı varsa (tıpkı cute gibi—u bir ünlü, t bir ünsüz, e bir ünlüdür) ilk ünlünün adını söyle. Cute örneğinde bulunan u, u (yu) harfi gibi telaffuz edilir.

• Sözcükte bir ünlü-ünsüz kalıbı varsa (tıpkı cut gibi—u bir ünlü, t bir ünsüzdür) ya da ünlü-ünsüz-ünsüz (cutting gibi) diğer telaffuzlardan birini kullan.

Elbette bunun istisnaları ve diğer kurallar da mevcut. Telaffuz kılavuzunda yeni sözcüklere bakacak olursan farklı kurallar ve kalıplar görmeye başlarsın.

İkili Ünlüler

Kulağa tuhaf gelmesinin seni korkutmasına izin verme. İkili ünlüler, yan yana getirilmiş iki ünlünün meydana getirdiği seslerdir.

İşte şöyle görünürler:

• a tıpkı out or about gibi. Bu bir yerin acıdığı zaman çıkardığın sese benzer; “ow” (au)

• ē tıpkı bee veya feet (veya easy) gibi. Bu da e (i) harfinin adını okuyormuşsun gibi telaffuz edilir.

• oi tıpkı noise veya boy gibi. Bu ses (oy) ise o harfinin adının hemen ardından ee (i) sesi gelmesi ya da “Oy vey!” demeye benzer

• ū tıpkı loot veya boot gibi. Bu, dudaklarına o şeklini vererek çıkardığın oo (u) sesidir.

• ʊ tıpkı foot veya could gibi. Bu oo (u) sesini çıkarmak için dudaklarını oynatma!

Bu iki oo sesi arasındaki farklı bu videoda görebilirsin.

R-kontrollü Ünlüler

Ardından r harfi gelen ünlülerin telaffuzları az da olsa farklılaşır. Bunlara “r-controlled vowels” denir ve o harfin adı olmayan ses r harfi tarafından kesiliyormuş gibi okunurlar.

Bunu duymak, açıklamaktan daha kolay olacak: abound sözcüğünü yüksek sesle söyle daha sonra da around sözcüğünü yüksek sesle söyle. Farkı duyuyor musun? Bu oldukça küçük bir farktır?

Çoğu durumda o kadar küçük bir farktır ki bazı sözlüklerde bunun için özel bir sembol dahi kullanılmaz. Birçokları tarafından kullanılan bir sembol ise şudur:

• ər tıpkı butter veya further gibi. Ağzının arka kısmında, dilin hiçbir yere dokunmadan çıkardığın bir er sesi vardır.

Ve işte telaffuz için bilmen gerekenin hepsi bu!

Artık ünlüler ve ünsüzler için telaffuz kılavuzlarını nasıl okuyacağını biliyorsun.

Bütün bunlar sana fazla geldiyse, hemen hepsini ezberlemek yerine bu yazıyı bir rehber olarak kullanmanı tavsiye ederiz. Öğrendiğin yeni bir sözcüğün nasıl telaffuz edildiğini bilmediğin zaman sözlüğün telaffuz kılavuzuna bak ve bu sayfayı açık tut.

Bunu yaparak bu bilgileri hızla, farkına dahi varmadan öğreneceksin.

Bonus: Tireler ve Çizgiler

Bir telaffuz kılavuzuna baktığın zaman sözcüklerin tireler ve çizgiler kullanılarak parçalara ayrıldığını fark edeceksin. Peki bütün bunlar ne anlama geliyor?

• Bir sözcüğün telaffuzu genellikle sağa yatık bölme işaretleri arasına yazılır: / ya da sola yatık bölme işaretleri arasına yazılır: \

• Sözcükler genellikle tire kullanılarak hecelerine ayrılır: –

• Vurgulanan (daha güçlü söylenen) hece bir kesme işaretiyle işaretlenir: ‘

• İkinci vurgu (az da olsa güçlü okunan bir hece, sadece uzun sözcüklerde bulunur) ise bir virgül ile işaretlenir: ,

Şimdi de sen dene!

Vay canına ne kadar da çok şey öğrendik! Bakalım bu rehberdeki bilgileri ne kadar iyi kullanacaksın. Bunların hangi sözcükler olduğunu çıkarabiliyor musun?

1. \ˈdik-shə-ˌner-ē\
2. \ˈal-fə-ˌbet\
3. \vō-ˈka-byə-ˌler-ē\

İşte yukarıdaki kılavuzda yazılmış olan sözcükler:

1. Dictionary
2. Alphabet
3. Vocabulary

Nasıldı?

İngilizce telaffuz kılavuzu ile önce telaffuzunu bildiğin ve sonra da bilmediğin sözcükleri okuyarak çalış.

Kısa sürede yeni ve hatta hiç duymadığın sözcükleri telaffuz etmenin ne kadar kolaylaştığını göreceksin!

Bu gönderiyi beğendiyseniz içimden bir his FluentU'ya bayılacağınızı söylüyor. FluentU, gerçek dünya videolarıyla İngilizce öğrenmenin en iyi yolu.

Ücretsiz Kaydol!