Ilk ve orta çağ da türk dünyası pdf

İlk ve Orta çağda Türk dünyası konusu ile orta çağda yaşamış olan Türk devletleri ve bu devletlerin siyasi yapılarını inceleyeceğiz.

İlk ve orta çağlarda Türk dünyası ders notları içerisinde Avrupa’da ki ilk Türk ilerleyişlerini, ilk Türk topluluklarını, bazı önemli tanımlamaları ve devletleşmiş önemli toplulukları inceleyeceğiz. Bu konu sayesinde aynı zamanda bahsedeceğimiz tüm devletler hakkında önemli bilgileri almış olacağız.

• Avrasya’da İlk Türk İzleri
• Orta Asya Kültür Merkezleri
• Orta Çağ’daki Türk Devlet ve Toplulukları
• Avarlar
• Türgişler
• İtil (Volga) Bulgarları
• Kırgızlar
•   Korluklar
• Hazarlar
• Tuna Bulgarları
• Oğuzlar
• Boylardan Devlete
• Asya Hun Devleti
• 1.Göktürk Devleti
• 2.Köktürk Devleti (Kutluk Devleti)
• Uygarlar
• Türklerde Coğrafya İle Oluşan Yaşam Tarzı
• İlk Türklerin Yaşadığı Coğrafya
• Kavimler Göçü (375)
• Kavimler Göçünün Sonuçları
• Avrupa Hun Devleti (378-469)
• Attila’nın Batı Roma ile İlişkileri

Avrasya’da İlk Türk İzleri

• Türk adına ilk önce Çin kaynaklarında rastlandı.
• Türk- Kaşgarlı Mahmut’a göre; Olgunluk Çağı
• Ziya Gökalp’e göre: Kanun, Nizam, Töreli
• Türkiye kelimesi ilk olarak Bizans kaynaklarında Orta Asya için kullanıldı.
• Anadolu ise 12.yy’den itibaren Türkiye diye tanınmaya başladı.

Orta Asya Kültür Merkezleri

• Anav: Orta Asya’nın en eski kültürüdür.
• Afenesyova: Türklerin en eski kültürüdür.
• Andronova: Türklerin atalarının kültürüdür.
• Togar: En gelişmiş kültürdür.

Orta Çağ’daki Türk Devlet ve Toplulukları

Avarlar

• İstanbul’u iki kez kuşatan ilk Türk devletidir.
• Hristiyanlığı kabul eden ilk Türk devletidir.
• Avrupa’ya göç ederek asimile olmuşlardır.

Türgişler

• Kendi adına para bastıran ilk Türk hükümdar Baga Talkan’dır.
• Emevilerle savaşarak İslamiyet’in Orta Asya’ya yayılmasına engel olmuşlardır.

İtil (Volga) Bulgarları

• İslamiyeti kabul eden İlk Türk devletidir.
• Almış Han zamanında islamiyeti kabul etmişlerdir.

Kırgızlar

• Moğol hakimiyetine giren ilk Türk devletidir.
• En uzun destan “Manas” destanı bu devlete aittir.

  Korluklar

• İslamiyet’i kabul eden ilk Türk boyudur.
• Talas Savaşı’nda Abbasilerin yanında yer alarak Çin’ yenmişlerdir.
• Karahanlı Devleti’nin kurulmasında etkili olmuşlardır.

Hazarlar

• Museviliği benimseyen ilk Türk devletidir.
• Kürk yolunu kullanarak zenginleşmişlerdir.
• Hoşgörü yaygındır.
• Orduları ücretli askerlerden oluşur.
• Müslüman yöneticilerine “Hazz” denir.

Tuna Bulgarları

• Barış Han döneminde Hristiyanlığı kabul ettiler.
• Zamanla asimile olmuşlardır.

Oğuzlar

• Türk boylarının en kalabalık boyudur.
• Zamanla Büyük Selçuklu Devleti’ni ve Osmanlı İmparatorluğunu kurmuşlardır.

Boylardan Devlete

• İl= Devlet
• Budun=Millet
• Boy=Boy
• Urug=Sülale
• Oguş=Aile

Asya Hun Devleti

• Kurucusu Teomandır.
• En parlak dönemi Metehan dönemidir.
• Klasik Türk Devletidir.
• Devlet hanedanın ortak malıdır.
• Metehan ıslıklı oku bulmuştur.
• Orduda 10’luk sistemi bulmuştur.

Zamanla Kuzey-Güney diye ikiye ayrıldı.

Güney Hun Devleti, Çin’in hakimiyetine girerken, Kuzey Hun Devleti Avrupa’ya göç ederek kavimler göçünü başlatmıştır.

1.Göktürk Devleti

• Tarihte Türk ismiyle kurulmuş ilk Türk devletidir.
• Kurucusu Bumin Kağan’dır. Başkenti Ötüken’dir.
• Göçebe Türk devletidir. 2’li teşkilat ile yönetilir.
• En parlak dönemi Mukan Kağan dönemidir.
• Çin hakimiyetine girdikten sonra yıkılmıştır.

Kürşat Ayaklanması: İlk Milli İstiklal Ayaklanmasıdır. Başarılı sonuçlanmıştır.

Nişufu Ayaklanması: Çin’in hakimiyetinden çıkmak için başlatılmış,başarısız olunmuştur.

2.Köktürk Devleti (Kutluk Devleti)

• Kurucusu Kutluk Kağan’dır.
• Başkenti Ötüken’dir.
• Türk adıyla kurulmuş 2. Türk devletidir.
• Türklere ait ilk yazılı eserleri yazmışlardır.
• İlk yazılı eser olan Orhun Abideleri; Bumin Kağan, Kültigin ve Vezir Tonyukuk adına dikilmiştir.
• Basmil ve Uygur Türklerinin baskısı sonucu yıkılmışlardır.

Uygarlar

• Kurucusu Kutluk Bilge Kağan’dır.
• Bögü Han zamanında Maniteizm’i kabul etmişleridr.
• Yerleşik hayata geçen ilk Türk devletidir. Tarımla uğraşmışlardır.
• Pandomim, orta oyununu bulmuşlardır.
• Hareketli matbaayı bulmuşlardır.
• Moğolların etkisi altına girmişlerdir. Moğolları çok iyi eğitmişlerdir. Bunun için Moğollar Uygurlar’a “Benim Hocam” diye hitap etmişlerdir.

Türklerde Coğrafya İle Oluşan Yaşam Tarzı

İlk ve orta çağda Türk dünyası içindeki halkın yaşadığı coğrafi bölgenin fiziksel yapısı, özellikle toplumların hayat tarzının belirlemesinde en önemli faktördür. Türk toplumunun yaşam şekline yaşadığı bölgenin coğrafi özellikleri biçim vermiştir.

Tarımın kısıtlı alanlarda yapıldığı ve buna rağmen otlakların geniş alan kapladığı Orta Asya’da, Türk boyları mecburi olarak geçimlerini hayvancılık üstüne kurmuştur.

Bu amaçla hayvancılık yapan Türklerin büyük bir kısmı, konar-göçer yaşam tarzını kabul etmiş ve bir bakıma da yerleşik, düzenli hayat sürmüştür.

En geniş manada Orta Avrupa’dan Güney Rusya ve Kuzey Sibirya ormanına kadar devam eden bir bölgeyi kapsayan eski Türklerin çoğunlukla yaşadığı coğrafya, Hindikuş Dağları ve İran Platosu civarına kadar uzamaktadır. Bu bölgede bitki örtüsü bozkırdır.

Bahsedilen bozkır, Kuzey Sibirya ormanına kadar uzanmaktadır ve birtakım yerlerde konumunu diğer bitki örtülerine bırakır. Gobi, Taklamakan gibi veya kırmızı kumlu Kızılkum, beyaz kumlu Akkum, kara kumlu Karakum gibi renkli, ıssız çöllere dönüşür.

Kıyı bölgelerde çok oldukça eski uygarlıkların yerleştiği nehirlerden kuzeyde Yenisey ve Baykal Gölü’nü besleyen kaynakça zengin sular ile güney bölümünde ise Sarı Nehir bulunur.

Hem de batıda Aral ve Baykal Gölü’nü besleyen; İli, Çu, Talas, Siri Derya (Seyhun), Amu Derya Irmağı (Ceyhun) gibi akarsular yer alır. Batı Türkistan’da yer alan oldukça alçak bir bölgede meşhur Altay, Tien-Şan, Pamir ve Hindikuş gibi dağları bulunmaktadır.

Bu dağlar Moğolistan’daki, Cungarya’daki yüksek platolarla ya da tarım havzasıyla bölünen devasa dağlardır. Hemen hemen çoğu topraklar kuraklıkla kavrulur ve nehirlerin suladığı vadiler dışında kalan her tür bitki ve bitki örtüsünün gelişimine de engel olur. Çoğu yerde senelik yağış 100 mm’yi geçmez.

İlk Türklerin Yaşadığı Coğrafya

İlk ve orta çağlarda Türk dünyası konu anlatımı içinde Türklerin yaşadıkları ilk coğrafyalar ve bu coğrafyaların özelliklerini öğrenmeye devam ediyoruz. Bu başlık altında Kavimler Göçü ve sonuçlarını, Avrupa Hun devletini, Attila ve Roma ilişkilerini inceleyeceğiz. Böylece Bu önemli gelişmeler hakkında detaylı bilgi sahibi olacağız.

Kavimler Göçü (375)

Dünyanın en önemli olaylarının biridir. Asya toplumlarının batıya göç etmişler ve Avrupa’ya gitmişlerdir. Bugünkü İngiltere, Almanya, Fransa kavimler göçü sonrası şekillenmiştir.

Hunlar ve bazı Türk boyları 4.yy’ın ortalarında Aral Gölü ve Hazar Denizi arasındaki bölgeye gelerek bu bölgede yaşayan kavimleri (Vizigot-Ostrogot-Alanlar-Germenler-Gepitler gibi) batıya sürmüşlerdir. Bu durum üzerine büyük bir göç dalgası ortaya çıkmıştır.

Kavimler Göçünün Sonuçları

• Batı’ya göç eden kavimlerin Avrupa’da farklı bölgelere yerleşmesi bugünkü Avrupanın etnik yapısını oluşturmasını sağlamıştır.
• Barbar kavimlerin istilaları sonucunda Roma impatorluğu 2’ye ayrılmıştır.(395) Daha sonra Batı Roma İmparatorluğu 476’da yıkılmıştır.
• Avrupa’da siyasi otoriteler zayıflayınca çeşitli bölgelerde “derebeylikler” kurulmaya başlamıştır. Böylece feodalite sistemi Avrupa’da yaygınlaşmaya başlamıştır.
• Skolastik düşünce yaygınlaşmaya başlamıştır. Kilise gücünü ve etkinliğini arttırmıştır.
• Barbar kavimler arasında Hristiyanlık dini yayılmaya başlamıştır.
• Avrupa’da ilk Türk Devleti olan Hun Devleti kurulmuştur.
• Türklerin Bozkır kültürü ve askeri özellikleri Avrupa’yı etkilemiştir.
• Bu olay İlk Çağ’ın sonu ve Orta Çağ’ın başlangıcı kabul edilmiştir.

Avrupa Hun Devleti (378-469)

• Balamir önderliğinde Tuna Nehri çevresine gelen Hunlar bu bölgede Devlet kurmuşlardır.
• Devletin en güçlü dönemi Attilla devridir. Attila bir süre kardeşi Bleda ile devleti beraber yönetmişlerdir.
• Attila,434 yılında Doğu Roma (Bizans) ile Margus Antlaşması’nı yapmıştır.

Bizans bir süre sonra Margus Antlaşması şartlarını yerine getiremeyince Attila Balkan seferlerine çıkmıştır. 2.Balkan Seferi sonucunda Bizans ile “Anatolios Antlaşması” yapılmıştır. Bu antlaşma ile Bizans yıllık vergiyi 3üç katına çıkarmayı baul etmiştir.

Attila’nın Batı Roma ile İlişkileri

• Golyo (Fransa) Seferi: Romalı General Aetius ile Kampus Mouriakus (katalaunum) bölgesinde karşılaşan Attila, bu savaş sonucunda kesin sonuç alamamıştır.
• İtalya Seferi: Roma’ya giren Attila, şehri almasına rağmen Papa’nın ricası üzerine şehri iade edip, ordusunu çekmiştir.
• Attila’nın ölümü üzerine devletin başına geçen oğulları; İlek, Dengizik ve İrnek babaları gibi başarılı olamamışlardır. Devletin zayıflamasını durduramayan İrnek, bölgede nüfus olarak gittikçe zayıflayan Hun topluluklarını Karadeniz’in kuzeybatısına göç ettirmiştir.

İlk ve orta çağda Türk dünyası özet konusunu okuyup önemli noktalardan özet notlarınızı çıkardıktan sonra mutlaka pekiştirmek için test ve soru çözümü yollarını izleyin. Konuyu tekrar etmeniz sınavlarınızda ve derslerinizde sizlere ekstra yardımcı olacaktır.

Tarih Ders Notlarına buradan göz atabilirsiniz.

Ilk ve orta çağlarda Türk Dünyası hangi konu?

Tarihte bilinen ilk Türk devleti kimdir?

Ilk Türk Devletleri nelerdir?