Show
İngiltere’nin saygın üniversitelerinden Oxford Üniversitesi’nde yapılan araştırmada, Pfizer/BioNTech aşısının iki dozu arasındaki sürenin uzatılması durumunda daha büyük fayda sağlayacağı tespit edildi. İKİ DOZ ARASINDA UZUN BEKLEMEK ANTİKOR SEVİYESİNİ ARTTIRIYOR Bilim insanları, “İki doz arasında daha uzun beklemek, ortalama antikor seviyesini daha yukarı taşıyor. Tek dozun Delta varyantına karşı etkisinin zayıf olduğunun belirtildiği araştırmada iki dozun koruyuculuk sağladığı belirtildi. Araştırma sonucunda, “İki doz arasında daha uzun süre beklemek antikor seviyesini iki kat artırıyor” açıklaması yapıldı. Bilim insanları antikor seviyesinin yanı sıra T-hücrelerinin de büyük bir önemi olduğunu hatırlattı. “İDEALİ SEKİZ HAFTA” Araştırmada iki doz arasında 3-4 hafta bekleyenlerde T hücresi seviyelerinin de daha uzun süre bekleyenlere göre 1.6 kat daha düşük olduğu belirtildi. Uzmanlar, “İlk dozun Delta varyantına karşı etkisi düşük. Dolayısıyla iki doz arasındaki süreyi uzatmak risk almak demek. Fakat uzun vadede iki doz arasındaki süreyi uzatmak daha çok fayda sağlayacaktır” dedi. Araştırmayı yürüten ekibi yöneten profesör Susanna Dunachie, “En ideali sekiz hafta” açıklamasını yaptı. Birleşik Krallık’ta iki doz arasında 8 haftalık bir süre belirlenirken, Türkiye’de ise bir süre önce Pfizer/BioNTech aşısındaki iki doz arasındaki süreyi dört haftadan üç haftaya çekti. On Soru On Yan�tBu ayki konumuz; �Geni�letilmi� Ba����klama Program� Kapsam�nda So�uk Zincir, A��lar�n Saklanmas� ve Uygulanmas��. Sorular�m�z�� Sa�l�k Bakanl��� A�SAP Genel M�d�rl����den Dr. Tanju Ta�y�rek ve Sa�l�k Bakanl��� Temel Sa�l�k Hizmetleri Genel M�d�rl����nden Dr. Birhan Altay� yan�tlad�. 1- Geni�letilmi� ba����klama program� ne ama�la, ne zamandan beri uygulanmaktad�r? Ba����klama hizmetleri, �ocuklar� ve eri�kinleri enfeksiyona yakalanma tehlikesinin en y�ksek oldu�u d�nemden �nce a��layarak hastal�klardan koruma amac�n�n g�d�ld��� �ok �nemli bir temel sa�l�k hizmetidir. D�nya Sa�l�k �rg�t�'n�n (DS�) verilerine g�re geli�mekte olan �lkelerde bebek �l�mlerinin be�te biri a�� ile �nlenebilir hastal�klardan meydana gelmektedir. A�� ile �nlenebilir hastal�klardan �l�mlerin engellenmesi amac�yla DS� Geni�letilmi� Ba����klama Program� (GBP) geli�tirmi�tir. Program 1981 y�l�ndan itibaren �lkemizde uygulanmaktad�r. GBP, bo�maca, difteri, tetenoz, k�zam�k, verem, �ocuk felci ve hepatit B (1998�den beri) hastal�klar�n�n morbidite ve mortalitesini azaltarak, bu hastal�klar� kontrol alt�na almak amac� ile duyarl� ya� gruplar�na enfeksiyona yakalanmalar�ndan �nce ula��p ba����klanmalar�n� sa�lamak i�in yap�lan a��lama hizmetlerini i�erir. Temel tutum, her do�an bebe�in bir ya��na ula�madan� �nce a�� takvimine uygun olarak ba����klanmas�d�r. Geni�letilmi� deyimi, a��s�z ya da eksik a��l� bebek ve �ocuklar�n saptand��� anda ba����klanmas�n�n sa�lanmas�n� ve bu uygulaman�n �lke genelinde her yerde e�it olarak yap�lmas�n� vurgulamak i�in kullan�lmaktad�r. 2- So�uk zincir neleri i�erir? Etkin bir a��lama i�in a��lar�n �retildikleri fabrikadan uygulanacak ki�iye +2/+8 derece �s�da ve g�ne� ���nlar�ndan korunarak� ula�t�r�lmal�d�r. A��lar�n so�uk olarak ta��nmas� ve saklanmas�n� sa�layan ara� gere� ve ki�ilerin t�m�ne �so�uk zincir� denir. Bu tan�ma g�re a��lar�n fabrika-merkezi depo -il deposu- sa�l�k kurulu�u s�ras�n� izleyen ta��nmas�nda dikkatimizi s�reci etkileyebilecek t�m etmenlere y�neltebilmeliyiz. Arac�n benzini, b�lgenin co�rafik �zellikleri, �al��anlar�n bilgisi ve ilgisi, olabilecek aksakl�klar (�rne�in arac�n lasti�i patlayabilir), gibi her t�rl� ayr�nt� �zenle de�erlendirilmeli, �nlem al�nmal�d�r. Bu konuda gereksinim planlamas� ve stok kontrol� de �nemlidir. Saha �al��mas�ndan d�nd�kten sonra kullan�lmaz duruma gelecek a��lar�n miktar�n�n �ok olmamas� ve a�� yitiminin az olabilmesi i�in ya da gere�inden az a�� planlayarak hedeflenen kitlenin bir b�l�m�n�n a��s�z ,b�rakmamak i�in planlama ve stok kontrol� �nem ta��r. Sa�l�k �al��anlar�n�n, peki�tirme ama�l� programlarla hizmet i�i e�itiminin d�zenli yap�lmas� a��lama s�recinin b�t�n�n�n �nemli bile�enlerindendir. 3- A��lar�n ta��nmas� ve saklanmas�nda nelere dikkat edilmelidir? Polio, k�zam�k ve BCG a��lar� �s�ya, g�ne� �����na ve ultravioleye �zellikle duyarl�d�rlar. A��lar� kullan�lamaz k�lan, �s�n�n biriken etkisidir, yani bir defa �ok y�ksek (30-35 derece ve �zeri) s�cakla kar��la�mak kadar bir �ok defa daha az s�cakl�klarla (10-30 derece aras�) kar��lamak da a��lar� ayn� derecede� bozabilir. BCG ve k�zam�k liyofilize toz haldedir. Suland�r�lmadan OPV gibi dondurulabilir. Bu a��lar donmakla bozulmazlar ve il depolar�nda dondurularak saklanabilirler. Polio a��lar� eridikten sonra yeniden dondurulabilirler ve bu i�lem birka� defa tekrarlanabilir. Bununla birlikte, donma �l� a��lar� ve toksoidleri bozar. OPV, k�zam�k, BCG, menenjit a��lar� s�ca�a �ok duyarl� a��lard�r. DBT, DT, Td (Eri�kin Tip Difteri Tetanos), tetanos, hepatit B a��lar� donmaya �ok duyarl�d�rlar. BCG ve k�zam�k a��lar� g�n ����� ve UV ���nlar�na duyarl� a��lard�r. K�zam�k a��s� suland�r�larak yap�lan bir a��d�r. Bu nedenle a��n�n yan� s�ra a�� sular�n� da� uygun miktarlarda almak gerekmektedir. 4- �alkalama testi nedir? DBT, TT, Td, ve hepati-B a��lar� donmaya kar�� duyarl�d�rlar. Bu a��lar s�f�r derecenin alt�nda bozulurlar. Hepatit B a��s� daha duyarl� olup, - 0.5 �C' de donmaya ba�lar. DBT, DT, Td ve tetanos a��lar� -5 / -10 �C' de donmaya ba�lar, Donma etkisi yap�sal olarak adsorban�n �eklinde de�i�iklik yapar. A�� pH's� de�i�ir. Aglutinasyon olu�arak geri d�n���m� olmayan aglumeratlar olu�ur. Eritilip uygun �s�ya getirilseler de etkinliklerini kaybederler. B�yle bir olas�l�k varl���nda bu a��lar�n donup donmad�klar� ara�t�r�larak, bozuk olanlar imha edilmelidirler. Bu a��lar� -3 dereceden daha d���k bir �s�yla kar��la��p kar��la�mad�klar� '�alkalama testi' ile anla��labilir. Bunun i�in a�� �i�esi �iddetle �alkalan�r, daha sonra masa �zerine b�rak�larak� 15', 30' ve 60' izlenir. De�erlendirilmek �zere �u sorular sorulur:
Yukar�daki sorular�n t�m�ne evet ya da son �� soruya evet yan�t�n�n verilmesi halinde a�� bozulmu�tur. Ayn� a��lar�n �s�yla kar��la�arak bozulup bozulmad�klar� bu y�ntemle anla��lamamaktad�r. 5- A�� ihtiyac� nas�l hesaplan�r? A��lar, �l Sa�l�k M�d�rl�klerine 3'er ayl�k, sa�l�k ocaklar�na ayl�k d�nemler halinde da��t�l�r. Kullan�lacak a�� miktar� �l Sa�l�k M�d�rl��� i�in bir �nceki y�l�n ayn� d�neminde, sa�l�k oca�� i�in ge�mi� aylarda t�ketilen miktara yak�nd�r. Bu nedenle �nceki d�nemlere ait a��lar�n uygulama miktar�n�n ortalamalar�n�n ve fire y�zdesinin �nceden hesaplanm�� olmas�, ihtiya� belirlemeyi kolayla�t�rmaktad�r. Fire y�zdesi, bir a�� i�in t�ketilen toplam miktar i�inde, so�uk zincirin bozulmas�, uygulama kay�plar� gibi nedenlerle bozulmu� a��lar�n miktar�n�n y�zde olarak oran�d�r. Form�le edersek; (A��lan flakon doz say�s�-Uygulanan doz say�s�)� X 100 ���� A��lan flakon doz say�s�� Ayl�k hedef doz say�s�: (Y�ll�k hedef n�fus/ 12 ay) X doz say�s� Ayl�k a�� ihtiyac�: [(Ayl�k hedef doz say�s� + fire y�zdesi) - Depo miktar�] + 25 rezerv 6- A�� buzdolab�n�n �zellikleri neler olmal�d�r? Sa�l�k kurulu�lar�nda a��lar�n sakland��� buzdolaplar� g�ne� �����ndan uzak, so�uk bir yere va arkas�ndaki duvardan en az 20 cm uzak olacak �ekilde yerle�tirilmelidir. Buzdolab�n�n yerle�tirilece�i yerin ortalama s�cakl��� 28 �C'nin alt�nda olmal�d�r. Buzdolab�n�n 30 �C'nin �zerinde s�cakl��� olan bir yere yerle�tirildi�inde a��lar�n etkinli�i belirgin bir �ekilde bozulmaktad�r. DS�'n�n standartlar�na g�re elektirik kesintisinden sonra kap�s� kapal� tutuldu�unda en az 6 saat �s�n�n 0 ile 10 �C aras�nda kalabilmesi gerekmektedir. Ancak yap�lan �al��malarda buzdolaplar�n�n ancak %50-70'inin istenen bu �zelli�e uydu�u g�sterilmi�tir. Is�ya en duyarl� a��lar polio ve k�zam�k oldu�u i�in en �ok korunmas� gereken a��lar�n bunlar oldu�u ak�ldan ��kar�lmamal�d�r. Buzdolab�n�n �zerinde sabah ak�am �l��len �s�lar�n yaz�ld��� bir �s� izlem cetveli olmal�d�r. Is� de�erleri grafiksel olarak kaydedilmelidir. Buzdolab�n�n kapa�� gerekmedik�e a��lmamal�d�r. 7- A��lar buzdolab�na nas�l yerle�tirilmelidir? A��lar�n kondu�u buzdolab�na kesinlikle ba�ka bir�ey konmamal�d�r (yiyecek, i�ecek vs). Buzlu�a a�� yerle�tirilmemeli, sadece buz ak�leri konmal�d�r. A��lar buzlu�a ve buzdolab�n�n kapa��na konmamal�d�r. Polio ve k�zam�k a��lar� buzlu�un hemen alt�ndaki �st rafa konmal�d�r. BCG orta rafta yer almal�d�r. Orta rafta ayr�ca termometre bulunmal�d�r. Alt rafta DBT, tetanos, DT, hepatit-B ve a�� suland�r�c�lar� konmal�d�r. So�uk havan�n serbest�e dola�abilmesi i�in a�� �i�eleri aras�nda 2'�er cm, a�� kutular� aras�nda 5'er cm aral�k bulunmal�d�r. S�resi bitmi� a��lar ve yar� kullan�lm�� a��lar buzdolab�na konmamal�d�r. Sebzelikte i�i su dolu �i�eler bulundurulmal�d�r. Bu �i�eler elektirik kesildi�inde dolap i�i �s�n�n daha ge� y�kselmesini sa�layabilmektedir. Bu sular i�ilmenin engellenmesi i�in tuzlu olabilir. Elektrik kesildi�inde ilk yap�lmas� gereken, buz ak�lerini raflara, a��lar�n �evresine dizerek dolap i�i �s�s�n�n y�kselmesini geciktirmektir. Ard�ndan elektrik kesintisinin ne kadar s�rebilece�i ara�t�r�lmal�, kesinti uzun s�recekse ve olanak varsa a��lar a�� nakil kaplar� ile elektrik kesintisinin olmad��� bir yerde bulunan ba�ka bir buzdolab�na ta��nmal�d�r. 8- A��lan a��lar ne kadar s�re kullan�labilir? BCG a��s� suland�r�ld�ktan sonra 8 saat i�inde (yerli BCG a��s�n� 4 saat i�inde), k�zam�k a��s� suland�r�ld�ktan sonra 4 saat i�inde, polio a��s�, a�� flakon �s� izlemcisi (flakonun �zerinde kare �eklinde yer al�r) kullan�lmaz durumunu g�steren renk de�i�ikli�ine ula�ana kadar, hepatit-B a��lar� 72 ssat kullan�lmal�d�r.DBT, tetanos, Td,� Hepatit-B a��lar� intramuskuler yap�l�r. Hepatit B a��s� gluteal b�lgeye yap�ld���nda etkinli�i azalmaktad�r. Bu nedenle bu b�lgeye yap�lmamal�d�r. K�zam�k a��s� subkutan, BCG a��s� intradermal yap�l�r. OPV iki damla a��za damlat�larak uygulan�r. 9.�lkemizde uygulanan GBP a�� takvimi nas�ld�r? �lkemizde a�� ile �nlenebilir hastal�klar�n epidemiyolojisi, ula��labilirlik durumu ve a��lar�n etkinlik d�zeyleri dikkate al�narak Sa�l�k Bakanl���nca t�m sa�l�k kurumlar�m�zda uygulanan a�� takvimi a�a��daki gibidir. DBT ve OPV a��lar�n�n 1 ile 2. ve 2 ile 3. dozlar� aras�ndaki s�re minimum 4 hafta olmal�d�r. Ayn� a��lar�n 3. dozu ile rapel dozu aras�ndaki s�re ise minimum 12 ay olmal�d�r. A�� takviminde belirtilen aral�klara g�re a��lar� tamamlanmam�� �ocuklarda aradan uzun bir s�re ge�mi� olsa bile, a��lamaya b�rak�lan yerden devam edilir. ���� BCG, OPV, DBT, k�zam�k ve hepatit- B a��lar�n�n ayn� g�n yap�lmas�nda bir sak�nca yoktur, ancak a��lar ayn� enjekt�rde kar��t�r�lmaz. Ayr� ayr� enjekt�rler ile farkl� ekstremitelerden� yap�l�r. E�er a��lar ayn� g�n yap�lam�yorsa takvimimizde yer alan iki canl� a�� (OPV-BCG, K�zam�k-OPV, BCG- K�zam�k) aras�nda s�re b�rak�lmas� gerekmez. K�zam�k hastal��� ya da a��s� sonras� lenfopeni (t lenfosit azalmas�) olu�ma olas�l��� nedeniyle, h�cresel ba����kl�k yetersiz kalabilece�inden K�zam�k sonras� BCG uygulanmas�nda 4 haftal�k bir s�re b�rakmak gerekir. �BCG a��s� do�umdan itibaren yap�labilir, ancak uygulama kolayl��� ve daha az komplikasyon olmas� ve immunitenin geli�imesi nedeniyle 2. ay�n bitiminde uygulanmas� tercih edilir. BCG a��s�, 3. aydan itibaren PPD kontrol� yap�ld�ktan sonra uygulan�r. A��lama hizmetleri y�l boyunca s�rd�r�lmesi gereken hizmetlerdir. Bu nedenle yaz aylar�nda a��lama hizmetlerine ara verilmez. OPV a��s� yap�ld�ktan sonra, �ocu�un beslenmesinin s�n�rlanmas�na gerek yoktur. Anne s�t� rahatl�kla verilebilir. 10. Gebelerde a��lama �emas� nas�l olmal�d�r? �lkemizde �zellikle �� Anadolu ve Do�u Anadolu b�lgesinde gebe tetanosu ve neonatal tetanos ��z�lmesi gereken bir sorun olarak kar��m�zda durmaktad�r. Primer �mm�nizasyon: Hi� a��s�z gebe kad�nlara 3 doz tetanos a��s� uygulanarak sa�lan�r. �lk gebeli�inde tetanos 2'nin, do�umu takiben neonatal tetanosa kar�� korunman�n sa�lanabilmesi i�in, do�umdan en ge� 3 hafta �nce yap�lmas�n�n sa�lanmas� gerekmektedir. Daha �nce �ocukluk ve okul a��lar�n�n tamam�n� alan gebe kad�na 1 doz tetanos a��s� uygulamas� yeterlidir. Rapel dozlar 5-10 y�ll�k aral�klarla yap�l�r. 5 doz tetanos a��s� uygulamas� ile do�urganl�k �a�� boyunca korunma sa�lanabilir. Gebe tetanos a��lamalar�nda hi� a��lanmam�� gebelerin primer imm�nizasyonuna �nem verilmelidir. tetanos 2 + (tetanos 3, tetanos 4, tetanos 5 ) a��lama oran� d���k ve neonatal tetanos olgusu saptanan b�lgelerde t�m 15- 49 ya� kad�nlar� daha �nceki a��lanma durumlar� sorgulanarak, do�urganl�k �a�� boyunca 5 doz tetanos a��s� almalar� sa�lanmal�d�r. Do�urganl�k �a�� (15-49 Ya�) Kad�nlardaki Tetanos A�� Takvimi
Kaynaklar1- Katk� Pediatri Dergisi, A��lar, Hacettepe �. T�p Fak. �ocuk Sa�l��� ve Hastal�klar� AB, 1998,19,2-3, �2- Geni�letilmi� Ba����klama Program� ( GBP) Kitap����. TSH, 2000, �3- GBP Genelgesi ve Bilgi Notu. TSH,2000, �4- Pediatri El Kitab� Acil Yakla��mlar ve Tan�sal Giri�imler, 1995 �5- Vaccine Stabilities. WHO,A.Galaska, 1989- 1998. Canlı aşı ile inaktif aşı arasında ne kadar süre olmalı?✓Canlı virüs aşıları en az 4 hafta önce ✓Cansız aşılar en az 2 hafta önce uygulanmalıdır.
Iki doz aşı arası süre ne kadar olmalı?Birinci ve ikinci doz aşılama arasındaki süre üç ila altı hafta olmalı. Daimî Aşı Komisyonu (STIKO), birinci ve ikinci doz aşı arasında altı haftalık bir sürenin bulunmasını tavsiye ediyor.
3 canlı aşı aynı anda yapılır mı?Kızamık (veya kızamık-kabakulak-kızamıkçık, MMR) ve suçiçeği gibi parenteral yolla uygulanan canlı aşılar aynı anda birlikte uygulanabilir. Eğer bu aşılar aynı anda uygulanmayacak ise, aşının biri uygulandıktan en az 4 hafta sonra diğer aşı uygulanmalıdır.
Iki canlı aşı aynı anda yapılabilir mi?9-Aradan uzun bir süre geçmiş olsa da aşılamaya kalınan yerden devam edilir. 10-Kural olarak paranteral uygulanan iki canlı virüs aşısı aynı anda uygulanabilir. Aynı anda uygulanmayacaksa aralarında en az 4 hafta süre olmalıdır. OPA ile diğer canlı aşılar arasında süre bırakılmasına gerek yoktur.
|
Iki canlı aşı arasındaki süreye uyulmazsa ne olur
İlgili Mesajlar
Telif hakkı © 2024 muatrau Inc.
