Sperm morfolojisini düzeltmek için ne yapılmalı

Sağlıklı normal gebelik için yeterli sayıda sperm olması gerekir. Dünya Sağlık Örgütü sağlıklı bir erkekte 1 ml’de en az olması gereken sperm sayısını 15 milyon olarak belirlemiştir. Sayı dışında mevcut spermlerin yeterli hızda olmaları ve yumurtaya ulaşabilecek süratte hareketlilik özelliğine sahip olması gereklidir. Hareketlilik dışında spermlerin normal şekilde olmaları da zorunludur. Normalde spermlerin kendilerine özel boyutlarda bir başı, bir boynu ve bir de kuyruğu bulunmaktadır.

Sperm şekil bozukluğu nedir?

Kısırlık nedeni ile müracaat eden erkeklere ilk yapılan test sperm analizidir. Bu test 2-7 günlük cinsel perhiz sonrası alınan meni örneğinde sperm sayısı ve sperm özelliklerinin incelenmesini sağlar. Sperm analizinde sperm sayısı, spermin hareketliliği (hareketli sperm yüzdesi), sperm morfolojisi (normal şekilli sperm yüzdesi) ve sıvı hacmi değerlendirilir.

Sperm morfolojisi (sperm şekil bozuklukları) spermin boyutu ve şeklini tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Sperm şekil bozuklukları dünya sağlık örgütü (WHO) tarafından sınıflandırılmıştır.

Sperm morfolojisi nasıl değerlendirilir?

Sperm morfolojisini değerlendirmek için spermler mikroskop altında incelenir ve anormal şekilli spermlerin yüzdesi tahmin edilir. Bir bireyin tüm spermleri tam olarak aynı görünmez. Baş, orta kısım veya kuyrukta, sperm boyutunda ve şeklinde anormallikler meydana gelebilir. Tüm erkeklerin anormal sperm ürettiğini ve "normal" bir meni örneğindeki spermlerin yarısının anormal şekilde şekillendiğini bilmek önemlidir. 

Normal bir sperm:

• 5-6 mikrometre uzunluğunda ve 2.5-3.5 mikrometre genişliğinde (bir iğne ucundan daha küçük) pürüzsüz, oval şekilli bir baş bulunur.
• Sperm başının% 40 ile % 70'ini kaplayan iyi tanımlanmış bir başlık (akrozom) vardır.
• Boyun, orta kısım veya kuyrukta görünür bir anormallik yoktur. 
• Sperm başında sperm kafa boyutunun yarısından büyük olan sıvı damlacıkları yoktur 
• Spermin orta kısmı (baş ve kuyruk arasındaki bölüm) kafa ile yaklaşık aynı uzunlukta ancak çok daha ince olmalıdır
• Sperm başından ve orta parçasından daha ince olması gereken 45 μm uzunluğunda kıvrılmamış kuyruk vardır.
• Baş veya kuyruk kusurlu değildir.

Anormal spermin baş veya kuyruk kusurları vardır (büyük veya şekilsiz bir kafa veya çarpık veya çift kuyruk gibi). Bazı durumlarda, bu mutasyonlar veya değişiklikler spermin genel işlevselliğini etkilemez. Diğer durumlarda sperm, yumurta zarına ulaşmak, delmek veya girmek için yeterince hızlı veya düzgün hareket edemeyebilir.

Sperm analizi yapılırken meninin küçük bir kısmı cam üzerine konur ve havada kurutulur. Daha sonra boyanarak mikroskop altında incelenir. Sperm morfolojisi testleri, bilgisayar destekli sperm morfometrik değerlendirmesi (CASA) gibi görüntü analiz teknolojisi kullanılarak da değerlendirilebilir. Dünya Sağlık Örgütü'ne göre bilgisayar tabanlı testler, insan hatası riskinin ortadan kaldırılması nedeniyle manuel testlerden daha kesin ve güvenilirdir. Semen veya sperm kalitesini tam olarak değerlendirmek için bir tur test yeterli değildir.

Farklı kişiler arasında ve aynı kişiden alınan örnekler arasında yüksek düzeyde farklılık vardır. İnsan hatası, kontaminasyon, yanlış etiketleme ve işlemden önceki süre gibi faktörler de birden fazla testi gerekli kılar. Bir numunede çok sayıda anormal şekilde oluşturulmuş sperm ve az sayıda normal şekilli sperm olmasına teratozoospermi adı verilir.

Kesin aralık değişebilir, ancak tipik olarak normal veya sağlıklı bir sperm morfolojisi aralığı yüzde 4 ila 14 arasındadır. Yüzde 4'ün altında bir puan, hamileliğe ulaşmanın normalden daha uzun süreceği anlamına gelebilir.

Normal sperm morfolojisine sahip sperm yüzdesi 0 ise genellikle in vitro fertilizasyonun (IVF) gerekebileceği ve tedavi başarısını etkileyebileceği bilinmektedir. Anormal boyut veya şekildeki spermin sağlıklı genetik materyal taşımamış olma ihtimalini hatırlamak da önemlidir. 

Sperm Morfoloji Bozukluğu, Tedavisi Bursa

Sperm morfoloji özellikle semen analizi ile birlikte gündeme gelen konulardan biridir. Çiftler kısırlık sorunu yaşadıklarında bir dizi test yaptırmaları gerekir. Bu testler arasında erkeklerden istenen ilk analiz semen analizi oluyor. Erkeğin 2 – 7 günlük cinsel perhiz uygulamasından sonra gerçekleştiriliyor.

Semen örneğinin içerdiği sperm hücrelerinin sayısı, hareketliliği, şekil açısından bir bozukluk olup olmadığı gözden geçirilir. Spermin hareketliliği, morfolojisi, sayısı normal değerlerin altındaysa doğal yollarla çocuk sahibi olma olasılığı da düşer. İşte bu noktada sperm yapı bozukluğu gibi konuların önemi daha net anlaşılır. Sperm hücrelerinde şekil bozukluğu olduğunda tedavinin nasıl yapıldığına değineceğiz. Ancak öncesinde ‘morfolojik özellik’ kavramını mercek altına alalım.

Sperm Morfolojisi Nedir?

Spermde şekil bozukluğunun olup olmadığının incelenmesi sperm morfoloji olarak adlandırılır. Tüm dünya genelinde spermlerdeki şekil bozukluğunun olup olmadığına dair yapılan incelemelerde Kruger kriterleri geçerlidir. Kruger kriterleri ile Dünya Sağlık Örgütü’nün kriterleri baz alınarak inceleme sonuçları değerlendirilir.

Elbette bu incelemenin yapılabilmesi için sperm hücreleri özel bir hazırlık işleminden geçirilir. Spermin baş, boyun ve kuyruk bölümü detaylı bir şekilde değerlendirilir. Bu değerlendirme neticesinde şayet standartlara uygun olan sperm sayısı belirli bir oranın üzerindeyse sonuçlar da ‘normal’ olarak kabul edilir.

Sperm Morfolojisi Nasıl Olmalı?

Yapılan analizlerde sperm yapı bozukluğu olup olmadığının anlaşılabilmesi için normal yapının nasıl olması gerektiği de bilinmelidir. Normal olarak kabul edilen bir sperm hücresinde oval şekilli bir baş bulunmalıdır. Aynı zamanda orta parçanın sağlam olması ve beraberinde sperm hücresinde sarmal bir kuyruk olması gerekir.

Orta kısım ince bir yapıya sahip olmalıdır ancak çok ince olması da yapı bozukluğunun bulunduğu anlamına gelir. Normal sperm morfoloji tespitinin yapılabilmesi için sperm hücrelerinin orta kısmının baş bölümünün genişliğinden 3’te 1’inden daha az olması beklenir. Hatlarının da düz ve düzenli bir çizgi halinde gelişmiş olması lazım… Bununla birlikte sperm hücresinin kuyruk bölümünün de ince, astarsız, düzenli bir görünüm sergiliyor olması beklenir.

Sperm Şekil Bozukluğu Tedavisi

Hastalar sperm morfoloji özelliklerini öğrendiklerinde mevcut bozukluğun nasıl tedavi edildiğini de merak edebiliyor. Ancak spermdeki bir şekil bozukluğunun düzeltilmesinin son derece güç olduğunu da belirtmek gerekiyor. Bu hücrelerin kök hücreden olgun bir sperm hücresine dönüşme süreci 3 aydır. Bu süreç içerisinde sperm şekil bozukluğu yaratan iç ve dış faktörlerin belirlenmesi ise son derece zordur.

Aynı zamanda bu problemin genetik faktörlerden de etkilendiği biliniyor. Yani spermdeki bozukluklar kalıtsal da olabiliyor. Bu nedenle sadece dış faktörlere müdahale edilebilir ve şayet dış faktörlerden kaynaklı olarak şekil bozukluğu mevcutsa başarılı bir sonuç elde edilebilir. Vitamin ve mineral desteği ile sperm hücrelerindeki şekil bozukluğunu gidermenin mümkün olduğuna dair kesin sonuçlar elde edilemedi. Sonuç olarak net bir tedavi yönteminden söz etmek ya da tedavinin başarılı sonuçlar elde etmeyi sağladığını belirtmek pek mümkün olmaz.

Sperm Morfolojisi Çeşitleri Nelerdir?

Anormal olan sperm morfoloji özelliklerine bağlı olarak 3 farklı gruplandırma yapılır. Bunlar spermin baş, orta ve kuyruk bölümünün bozuklukları üzerinedir.

Baş ile İlgili Kusurlar

1. Makrosefali
2. Mikrosefali
3. İğne Baş
4. Konik Baş
5. İnce Baş
6. Yuvarlak Baş
7. Başsız Sperm
8. Çift Baş

1. Makrosefali

Spermin olması gerekenden daha büyük bir baş kısmına sahip olduğu anlamına gelir. Bunun nedeni genellikle spermin normalden daha fazla kromozom taşıyor olmasıdır. Aynı zamanda Aurora kinase C geninin mutasyona uğramasından da kaynaklanıyor olabilir.

2. Mikrosefali

Mikrosefali de spermin baş bölümünün beklenenden daha küçük olması durumudur. Bu spermlerde kusurlu akrozom ya da azaltılmış genetik materyal bulunuyor olabilir.

3. İğne Baş

Küçük bir başa sahip olan spermin farklı bir varyasyonudur. Bu varyasyonda spermin başı küçük bir nokta olarak görülür ve bu da diyabetik bir durum şüphesini doğurur.

4. Konik Baş

Yapılan analizde sperm morfoloji özellikleri arasında sık rastlananlardan biridir. Bu durum erkekte varikoselin mevcut olduğunu ya da skrotumun sıklıkla yüksek sıcaklıklı bir yer emaruz kaldığını gösterir. Konik başlı sperm anormal kromatin ya da paternal DNA genetik materyali içerir diyebiliriz.

5. İnce Baş

İnce baş durumu ise konik baş sperm durumunun daha aşırı halidir. İncelmiş olan baş bölümünün patolojileri de farklı olabilir. İnce kafa spermlerinin oldukça nadir karşılaştığımız bir durum olduğunu da belirtebiliriz. DNA’nın bozuk olması ya da varikosel gibi durumlara bağlı olarak ortaya çıkabilir.

6. Yuvarlak Baş

Globozoospermi olarak da bilinen yuvarlak baş durumu, akrozomun bulunmadığı anlamına gelebilir. Aynı zamanda spermin iç kısımlarının yok ettiğinin göstergesi de olabilir. genellikle sperm hücresi çekirdeğini olması gerekenden daha erken parçalamaya başladığında oluşur. Bununla birlikte çözülmeyen DNA materyalinin sperm başını doldurması durumunda da bu tablo ortaya çıkabilir.

7. Başsız Sperm

Bu durum ‘asefalik sperm’ ya da ‘dekapite sperm’ sendromu olarak da bilinir. Sperm hücresinde baş olmaz ve aynı zamanda spermin genetik materyalleri hatta kromozomları da bulunmaz. Bu nedenle sperm yakından incelendiğinde sadece küçük bir ip parçası görünümü sergiler.

8. Çift Baş

Erkeğin uzun süre toksik maddelere maruz kalması durumunda ortaya çıkabilen çift baş durumu aynı zamanda vücutta ağır metal bulunması ya da prolaktin hormonunun idealden daha yüksek olması durumunda da görülebiliyor.

Orta Kısım ile İlgili Kusurlar

1. Büyük ve Şişmiş Orta Kısım
2. Nükleer Vaküoller

1. Büyük ve Şişmiş Orta Kısım

Sperm hücrelerinin enerji ürete bölümlerinin hatalı mitokondri bulundurması durumunda bu sorun ortaya çıkabiliyor.

2. Nükleer Vaküoller

Spermin iki ya da daha fazla sayıda, büyük kist benzeri kabarcıklara sahip olması durumudur. Nükleer vaküoller sadece yüksek büyütme oranına sahip mikroskop altında görülebilir.

Kuyruk Kısmı ile İlgili Kusurlar

1. Kuyruksuz Sperm
2. Sarmal Kuyruklu Sperm
3. Kısa Kuyruklu Sperm

1. Kuyruksuz Sperm

Bu spermlerde hücrelerin tamamı ya da çok büyük bir bölümü cansız olur.

2. Sarmal Kuyruklu Sperm

Bakterilere maruz kalmış olan spermlerde ortaya çıkan bir durumdur. Aynı zamanda yanlış seminal sıvı koşullarına maruz kaldığında da spermlerde sarmal kuyruk durumu ortaya çıkabilir. Bu spermler yüzebilme özelliğini yitirmiştir.

3. Kısa Kuyruklu Sperm

Testiste sperm hücresi formasyonu esnasında oluşur. Buna neden olan anormal kromozomlardır.

Sperm Morfolojisi Normal Değerleri

Kısırlık tanısı konan çiftler sperm morfoloji analizleri sonrasında normal değerlerin kaç olması gerektiğini de merak edebiliyor. Normal değerleri ise şu şekilde açıklayabiliriz:

• Spermin baş uzunluğu 4 ila 5 µm arasında olmalıdır,
• Baş kısmının eni 2.5 – 3.5 µm arasında olmalıdır,
• Baş kısmının uzunluk/en oranı 1.50 – 1.75 olmalıdır,
• Spermin kuyruk bölümü orta kısımdan daha ince olmalıdır,
• Kuyruk bölümü kıvrımsız, düzgün biçimli ve yaklaşık 40 – 50 µm uzunlukta olmalıdır.

Yukarıda sıralanan referans aralığı sperm şekil bozukluğu konusunda dünya standartlarıdır. Tüm ülkelerde yapılan analizler bu değerler üzerinden yorumlanır.

Sperm Morfolojisi Nasıl Düzelir?

Erkeğin sperm morfoloji özelliklerinin değiştirilmesi ve sonrasında doğal yolla gebeliğin elde edilmesinin beklenmesi zordur. Bu nedenle hastaların tüp bebek tedavisi gibi yardımcı üreme tekniklerinden faydalanması çok daha doğru olacaktır. Morfolojisi düşük olan hastalarda mikroenjeksiyon ile gayet başarılı sonuçlar elde edilebiliyor. Dolayısıyla sperm morfoloji konusunda sıkıntı yaşayan erkekler de günümüzün gelişmiş tıp teknolojisi sayesinde çocuk sahibi olabiliyor. Konuyla ilgili sorularınızı yorum bölümüne yazabilirsiniz.

Morfoloji ilaçla düzelir mi?

Morfoloji değişir mi?

Sperm morfolojisi bozuksa ne olur?

Morfoloji bebek olmasına engel mi?