Şişmanlık (obezite) nedir? Show Şişmanlık basit tanımı ile vücutta yağ dokusu oranının artışı sonucu oluşan kilo fazlalığıdır. Şişmanlık gerek erişkin gerekse çocuklarda tüm dünyada hızla artmaktadır. Ülkemizin değişik illerinde yapılan çalışmalarda erişkinlerin yaklaşık % 40 ı çocuk ve gençlerin ise % 10 ile 25 inin fazla kilolu veya şişman olduğu saptanmaktadır. . Şişmanlığın objektif değerlendirilmesinde Beden Kitle İndeksi (BKI) ölçütü kullanılır. Beden kitle indeksi aşağıdaki formül ile hesaplanır: BKI= [Vücut ağırlığı (kg)] / [Boy (m)]2 Erişkinlerde BKI değeri 25 in üzeri ise fazla kilolu, 30 un üzerinde ise şişman olarak kabul edilir. BKI 27 nin üzerinde olan kişilerde yüksek kan basıncı (hipertansiyon), damar sertliği (ateroskleroz), inme (felç), şeker hastalığı (tip 2 diyabet), kalp hastalığı (infarktüs) ve kanser riski artar. Çocuklarda yaşa göre boy değiştiği için şişmanlığı tanımlayacak tek bir BKI rakamı vermek mümkün değildir. Bu nedenle çocuklarda şişmanlığı tanımlarken yaş ve cinse göre belirlenmiş BKI değerleri kullanılır. Şişmanlık neden ve nasıl oluşur? Vücudumuz günlük etkinlikleri (yürüme, koşma, konuşma, yediğimiz yiyecekleri sindirme, nefes alma, konuşma, vücut ısısını koruma ve çocuklarda büyüme vs.) yapabilmek için bir enerji harcar. Bu enerjiyi yediğimiz besinlerden elde ederiz. Enerjinin ifade birimi kaloridir. Eğer besinlerle aldığımız enerji (kalori) fazla, buna karşın günlük işlerimizi yapmak için vücudumuzun harcadığı enerji az ise o zaman artan enerji vücudumuzda depolanacaktır. Bu depolanma yağ kitlesinin artması şeklinde olur. Böylece artan yağ kitlesine bağlı olarak tartımız artar ve şişmanlık oluşur. Basit bir tanımla şişmanlık vücudun harcayamadığı yani fazla gelen enerjiyi yağ dokusunda (kumbara gibi) biriktirmesi ve bunun sonucu olarak vücut tartısının artmasıdır. Vücuda ihtiyacından fazla alınan her 7000 kalori yaklaşık 1 kg yağ olarak depolanır. Bu hesapla eğer bir kişi (çocuk veya erişkin) günde ihtiyacından 100 kalori fazla alıyor ise vücut ağırlığına 70 gün sonra 1 kg yağ eklenecektir. Temel besi elemanlarının kalori değerleri, 1 gram yağ 9 kalori, 1 gram şeker 4 kalori, 1 gram protein 4 kalori şeklindedir. Yiyeceklerden örnek verecek olursak ; 1 küçük porsiyon patates kızartması: 220 kalori 1 kutu gazlı içecek ( kola, gazoz, buzlu çay) : 150 kalori 1 hamburger : 257 kalori 1 poğaça 175 kalori
Normalde günlük kalori ihtiyacı ne kadardır Çocuklarda günlük kalori ihtiyacı yaşa, cinse ve aktivite durumuna göre değişir. Örneğin 3 yaşındaki bir çocukta günlük alınması gereken toplam kalori ortalama 1200-1300 kalori iken, büyümenin hızlandığı ergenlik dönemindeki bir erkek çocukta bu 2500-2800 kaloriye kadar çıkabilmektedir. Modern yaşam tarzı, özellikle hareket azlığı ve abur-cubur beslenme çocukların günlük yaşamında
aldıkları kaloriyi arttırırken, harcadıkları kalori miktarını azaltmaktadır. Bu nedenle şişmanlık oranı gelişmiş ve gelişmekte olan toplumlarda giderek artmaktadır. Günlük yaşamda gereğinden fazla kalori almamıza yol açan etkenler nelerdir?
Şişmanlığın ne gibi zararları vardır? Şişmanlık sağlık üzerindeki asıl olumsuz etkilerini (yüksek kan basıncı, kolesterol yüksekliği, Kalp ve şeker hastalığı, safra kesesi hastalıkları, inme, kanser) erişkin yaşamda gösterir. Çocukluk ve ergenlik çağında da şişmanlığın derecesine bağlı olarak aşağıdaki sorunlar görülmektedir :
Ergenlik çağında şişman olanlarda bu oran % 80 lere kadar çıkmaktadır. Bu rakamlar şişmanlığın temellerinin çocukluk çağında atıldığını göstermesi bakımından son derece çarpıcıdır. Ayrıca şişmanlığın başlama yaşı küçüldükçe şişmanlığın ağırlığı da artmaktadır. Yani şişmanlık ne kadar erken yaşta başlamış ise şişmanlığın derecesi de o kadar fazla olmaktadır. Erişkin şişmanların % 95 i diyetle verdikleri kiloyu 2 yıl içinde geri almaktadır. Sürekli birbirini izleyen diyetler ve kilo alıp verme (yo-yo sendromu) vücut metabolizmasındaki hızlı değişimler nedeniyle sağlık için ayrıca tehdit oluşturur. Alınan kilolar vücudun metabolik dengesini herseferinde daha yukarıya taşımakta ve kilo aldıkça ve kilolu kaldıkça normal kiloya dönmek giderek zorlaşmaktadır. Son yıllarda yapılan çalışmalar yüksek kalorili beslenmenin beyinde doygunluk hissini sağlayan hipotalamus bölgesindeki sinir hücrelerinde yapısal değişikliklere neden olduğunu göstermektedir. Erişkinlerde şişmanlık tedavisinde başarının düşük olduğunu bilmekteyiz.. Bu nedenle kilolu çocuklarımızın erken fark edilmesi ve gereken önlemlerin çocukluk çağında alınması son derece önemlidir. Şişmanlığın önlenmesi için yukarıda sayılan şişmanlığa yol açan nedenleri ortadan kaldırmak veya azaltmak gerekmektedir Ülkemizde Çocuk Endokrinoloji Derneği ve Mili Eğitim ve Sağlık bakanlıklarının işbirliği ile okullarda sürdürülen “Okulda diyabet ve Obezite programı” çerçevesinde Obezitenin önlenmesi ile ilgili ilk adımlar atılmaya başlanmış olup okul kantinlerindeki zararlı yiyeceklere sınırlamalar getirilmiştir. Gerekli diğer adımların atılması için çabalar sürmektedir. Bu konuda ebeveynlere de önemli görevler düşmektedir. Doğru ve sağlıklı beslenmede nelere dikkat edilmelidir?
Unutmayalım ne kadar çok hareket edersek o kadar çok enerji kullanırız. Öyleyse ne yapmalı ?
Şişmanlık oluşmuş ise bunun tedavisi için çok yönlü bir yaklaşım gerekmektedir. Öncelikle uzman bir hekim tarafından çocuk değerlendirilerek şişmanlığa yol açan bir hastalığın olup olmadığı ve şişmanlığın yarattığı sağlık sorunları araştırılmalıdır. Eğer bir hormonal-metabolik sorun saptanmış ise bunun tedavisi öncelik taşır. Basit şişmanlığı olan çocuklarda ise beslenme ve yaşam tarzının yeniden düzenlenmesi, (dengeli beslenme, düzenli spor yapma ve günlük yaşamda hareketliliğin arttırılması) gerekir. Çocukların, erişkinlerden farklı olarak gelişmeleri devam ettiği için erişkinlerdeki diyet modelleri çocuklukta uygun değildir. Beslenme planının mutlaka uzman hekim gözetiminde çocuğun yaş ve cinsiyetine uygun tarzda olması ve çocuğun büyüme ve gelişmesinin düzenli olarak izlenmesi önem taşır. Uygulanacak kalori kısıtlaması şişmanlığın derecesine, çocuğun yaş, ergenlik durumuna göre ayarlanır. Tedavideki bir diğer önemli husus aktivitenin arttırılmasıdır. Şişman çoçuklarda günlük olağan aktiviteye ek olarak en az yarım saatlik orta derecede aktivite (aletli veya oyun tarzında olabilir), hafta sonları düzenli spor aktiviteleri ve yürüyüş yapılır. Üçüncü olarak davranış değişikliği sağlamak önemlidir. Çocuğun beslenme planına uyum göstermesi ve daha hareketli bir yaşam tarzı sürdürmesi, besinin bir ödül ve hedef olarak görülmesinden vazgeçilmesi için gerekli psikolojik destek verilmelidir. Yaşam ve beslenme tarzındaki yapılan değişikliğin tüm aile bireyleri tarafından benimsenip uygulanması çocuğun kilo vermesindeki başarıyı arttıracaktır. Tüm ailenin işbirliği çok önemlidir. Yapılan çalışmalar sağlıklı beslenmeye anne ve babanın da uymasının çocuktaki başarıyı belirlediğini göstermiştir. Yani şişman anne ve/veya baba ne kadar kilo veriyor ise çocuğun da o oranda kilo verebildiğini görüyoruz. Çocuklarda şişmanlık tedavisinin amacı yalnızca belli bir sürede ağırlık azalmasını sağlamak değildir; ağırlık artışının durdurulması hafif, orta derece de kilolu bir çok çocukta yeterlidir. Temel amaç ise, yaşam boyu sürecek sağlıklı beslenme ve yaşam tarzı değişikliklerini sağlayarak yetişkin şişmanlığının oluşmasını önlemektir. Aksi takdirde kısa süreli yapılan değişikliklerin kalıcı olmayacağı bilinmelidir. Prof Dr Abdullah Bereket Marmara Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Çocuk Endokrinoloji Bilim Dalı ** Web sitemizde yer alan yazılar bilgilendirme amaçlı olup; hekim tavsiyesi olarak algılanmamalıdır. 13 yaşındaki bir çocuk kaç kalori almalı?14 – 18 yaş arası kızlar için 1800 kalori. 9 – 13 yaş arası erkekler için 1800 kalori. 9 – 13 yaş kızlar için 1600 kalori. 4 – 8 yaş arası çocuklar için genel olarak 1200 ile 1400 kalori arası
Ergenlik çağında kaç kalori alınmalı?Ergenlikte, çocukluktan çıkmakla birlikte daha çok arkadaş ortamlarında tüketilen besinler tercih edilmeye başlanıyor. Büyüme de hızlanırken enerji ihtiyacı artıyor. Kız çocukları 1800-2200 kalori, erkek çocukları 2200-2800 kaloriye ihtiyaç duyuyor.
15 yasindaki biri kac kalori almali?11-14 yaşları arasındaki erkek çocuklar için günlük kalori ihtiyacı 2500 kalori, 15-18 yaşları arasındaki erkek çocuklar için günlük kalori ihtiyacı 3000 kalori, 7-10 yaş arasındaki kız çocuklar için günlük kalori ihtiyacı 2000 kalori, 11-18 yaşları arasındaki kız çocuklar için günlük kalori ihtiyacı 2200 kaloridir.
1 günde kaç kalori almak gerekir?Günlük kalori ihtiyacı hesaplama nasıldır? Kadınların günde yaklaşık 2 bin kaloriye, erkeklerin ise 2 bin 500 kaloriye ihtiyacı olmaktadır.
|